درس پنجم: تحوّل در نظام اخلاقى و فرهنگى جامعه‌

پيروزى مسلمانان در چارچوب وقايع تاريخى ايران تازگى نداشت، ولى تأثير دين اسلام در تحول فرهنگى جامعه ايران كاملًا ملموس و محسوس بود. جانشينان اسكندر (330- 323 ق. م) پس از تسخير ايران زمين در صدد ايجاد دگرگونيهايى در فرهنگ ايرانيان برآمدند و براى مدتى هم توانستند فرهنگ هلنيسم [1] را در ايران اشاعه بخشند؛ اما مردم ايران سيطره فرهنگ و تمدن يونانيان را تاب نياوردند و فرهنگ و سنت خويش را احيا نموده، جايگزين آن ساختند [2].

بايستى اذعان داشت كه ورود مسلمانان به ايران متمايز از آنها بود. دين اسلام جامعه ايران و فرهنگ و تمدن اين سرزمين را با مسائل تازه‌اى روبه‌رو ساخت؛ به طورى كه با رسوخ عناصر جديد در پيكره جامعه يك دگرگونى فرهنگى را شاهد هستيم. [3] البته جامعه ايران با انعطاف ويژه خود، هسته اوليه و موجوديت خويش را حفظ كرد [4] و با ايجاد همبستگى ميان عناصر فرهنگى از انقراض فرهنگ و تمدن گذشته خويش پيشگيرى نمود.

با ورود اسلام ارتباط تنگاتنگى ميان ايرانيان و مسلمانان حاصل شد و فرهنگ عربى و ايرانى در هم آميخت و از آن جريان جديدى به نام فرهنگ اسلامى متبلور گشت.

[1] . از فرهنگ و تمدن يونانيان با عنوان «فرهنگ هلنيسم» ياد مى‌شود

[2] . زرين‌كوب، تاريخ ايران بعد از اسلام، ص 227

[3] . عيسى صديق، تاريخ فرهنگ ايران، ص 23

[4] . برتولد اشپولر، تاريخ اجتماعى ايران، ص 240