تمدن ايران با ايجاد حلقه‌هاى ارتباط ميان حوزه‌هاى تمدنى و معرفى آنها به همديگر خدمتى عظيم به تمدن عمومى عالم نمود. پيش از شكل يابى امپراتورى هخامنشى چند مركز تمدن در سرزمين‌هاى شوش، بابل، كلده، آشور و نواحى نيل وجود داشت و اهالى هر منطقه‌اى گامى مهم در راه تمدن نهاده بودند، ولى هر يك از ميزان ترقى و برآورده‌هاى ديگرى غافل و بى خبر بودند. گردآورى اين حوزه‌هاى تمدنى زير چتر يك حكومت مركزى قدرتمند و استقرار نظم و امنيت باعث جلوه نمايى و درخشش آنها گشت. با جمع آورى معلومات و معارف اين تمدنها و كسب فرهنگ و دانش و هنر آنها، تمدنى غنى در ايران شكل گرفت كه بقايا و آثار آن را مى‌توان در تمدن درخشان اسلامى مشاهده كرد. [1] البته لازم است بيان شود كه هر چند ايران زمين بخش قابل توجهى از جنبه‌هاى تمدنى خويش را از تمدنهاى ديگر اقتباس نمود، ولى اين مسئله يك جانبه نبوده و بسيارى از آثار و فرهنگ تمدن ساير ملل از ايران سرچشمه گرفته است.

علم و هنر در ايران باستان

تمدن ايران باستان در عرصه فرهنگ و دانش نيز از رونق و اعتبار خاصى برخوردار بوده است. ايرانيان به لحاظ خط و زبان سابقه‌اى ديرينه داشته و همواره در برابر قبايل مهاجم اين مؤلفه‌هاى فرهنگى خويش را حفظ نموده‌اند [2]. در عصر هخامنشى ايرانيان خط ميخى را از صورت رمزى به صورت الفبايى در آوردند و خطى صحيح و آسان ابداع كردند. [3]

از مصاديقى كه بر رونق و اعتلاى تمدن ايران باستان مهر تأييد مى‌زند، وجود مدارس و مراكز علمى در برخى از شهرهاى اين سرزمين است. در اين ميان دانشگاه شهر جنديشاپور داراى شهرت و عظمت خاصى بوده است. اين دانشگاه از كانونهاى مهم تعليم طب به شمار مى‌رفت. [4] خسرو انوشيروان بيمارستانى براى تمرينات علمى دانشجويان و مداواى بيماران در اين جا بنا نهاد و پزشكانى از هند و يونان را به اين مركز دعوت كرد.

[1] . مجيد يكتايى، تاريخ‌شناسى، ص 314

[2] . عيسى صديق، پيشين، ص 21

[3] . جمعى از نويسندگان، سير تكاملى تمدن، ص 109

[4] . كريستن سن، پيشين، ص 554