پس از يك دوره ركود، تجديد حيات نجوم اسلامى به دست خواجه نصيرالدين طوسى را شاهد هستيم كه نقطه اوج آن در تأسيس رصدخانه مراغه ظهور و بروز يافت. [1]

تدوين زيجهاى تاريخى و فعاليت‌هاى گسترده در زمينه علم نجوم به تدريج سبب شد پيشرفت فوق العاده‌اى در عرصه اين علم نصيب مسلمانان شود. از مهم‌ترين زيجهاى تاريخى زيج الغ بيگ يا زيج گوركانى است كه الغ بيگ منجم اسلامى بر مبناى نتايج تحقيقى و مطالعاتش در رصدخانه سمرقند به نگارش درآورد. [2]

ساخت انواع ساعتهاى آبى، اسطرلابها و انواع آلات رصد، وسايل زمان سنجى مكانيكى و كره‌هاى آسمانى از ديگر دستاوردهاى علمى منجمان مسلمان ايرانى است كه آنان را در حيطه علم نجوم سرآمد ساخته است.

علم طب‌

از علومى كه در عصر طلايى تمدن اسلامى بسيار مورد توجه قرار گرفت، علم طب است. در اين علم نيز دانشمندان بسيارى از ايران برخاستند و با هنر و خلاقيت و توانايى خويش هويتى مستقل به طب اسلامى بخشيده و آن را در سرتاسر گيتى پر آوازه ساختند.

پزشكان نامدار ايرانى بر قواعد و قوانين علمى و معالجات و مداواها و طريق استعلاج ادويه و داروهايى كه براى امراض مفيد و مؤثر بودند، دست يافته و تحولى نوين در علم پزشكى آفريدند. [3]

از خاندانهاى مشهورى كه در قرون نخستين اسلامى در زمينه طب فعاليت ارزنده‌اى داشتند خاندان معروف و برجسته بُختيشوع مى‌باشد. [4] از ميان اين خاندان طبيبان نامدارى برخاستند كه برخى از آنها قرنها پيش از فرويد به اهميت علم روان‌شناسى پى برده و به مطالعه در اين زمينه پرداختند. [5]

[1] . جرجى زيدان، پيشين، ص 617

[2] . على اكبر ولايتى، پويايى فرهنگ و تمدن اسلام و ايران، ج 1، ص 177

[3] . ر. ك: جرجى زيدان، پيشين، ص 646

[4] . القفطى، تاريخ الحكما، ص 140

[5] . صادق زيبا كلام، ما چگونه ما شويم، ص 233