دعوت كند. شعار «قولوا لا اله الا الله تفلحوا» در حقيقت اعلامى بود به مردم شبه جزيره كه از اين پس بايد پراكندگيهاى اعتقادى، سياسى و اجتماعى را به كنار نهند و به وحدت و يگانگى بينديشند. [1]

اما شعار توحيد حيثيت اجتماعى و منافع اقتصادى مشركان مكّه را به خطر انداخت؛ و از اين رو با آن حضرت به مخالفت برخاستند و فشارهاى فزاينده مكيان، سرانجام پيامبر (ص) و يارانش را ناگزير ساخت تا به مدينه هجرت كنند. اين اقدام هم به سود مسلمانان مهاجر انجاميد و هم به سود مردم مدينه، كه از آن پس به انصار موسوم گشتند. مهاجران از زجر و شكنجه مكيان رهيدند و اختلافهاى ديرينه مردم مدينه فرو خفت. رسول خدا (ص) ميان مهاجران و انصار پيمان برادرى برقرار فرمود و با اين ابتكار آنان را به دوستانى بسيار نزديك تبديل كرد. البته سخت مراقب بود كه اين پيمان پيوسته برقرار بماند و رابطه برادرى از هم نگسلد. مسأله ديگر وجود يهوديان در مدينه بود كه پيامبر خدا (ص) با بستن پيمانى سياسى ترتيبى اتخاذ كرد كه پيروان هر دو دين در كنار يكديگر و با رهبرى ايشان زندگى كنند. اما يهوديان به اين پيمان وفا نكردند و رسول خدا (ص) ناگزير به نفى و طرد آنها از مدينه و پيرامون آن گرديد. به اين ترتيب هسته «امت» و «دولت» اسلامى در مدينه و به رهبرى شخص پيامبر (ص) شكل گرفت. [2]

رسول خدا (ص) در بدو ورود به مدينه ساخت نخستين مسجد را آغاز كرد. بناى اين مسجد الگويى براى همه مساجدى گرديد كه از آن پس در جهان اسلام ساخته شده پنج نوبت گرد آمدن مسلمانان در اين مكان و اجراى مراسم باشكوه نماز جماعت، موجب تحكيم هر چه بيشتر برادرى و اتحاد ميان آنان مى‌گرديد و قدرت آينده آنان را نويد مى‌داد. روشن بود كه وجود چنين جامعه‌اى براى مشركان مكه تهديدى بزرگ به شمار آيد و براى آنان تحمل‌ناپذير باشد.

اين بود كه در طول دوران حضور پيامبر (ص) در مدينه نيز زد و خورد ميان طرفين ادامه يافت، اما سرانجام رسول خدا (ص)، مكه را پيروزمندانه گشود. چون نوبت كعبه رسيد، فرمان داد تا همه بتها را بشكنند و دور بريزند و تصاوير را پاك كنند. [3]

[1] . ر. ك. تاريخ سياسى اسلام، ص 74-76

[2] . ر. ك. تاريخ جوامع اسلامى، ص 61-62

[3] . السيرة النبويه، ص 413