درياى مديترانه، از مشرق به رود سند، از شمال به سيحون و از جنوب به خليج فارس و درياى هند مى‌رسيد. از كارهاى نيك وى اين بود كه در موقع فتح بابل (538 ق. م) يهوديانى را كه بُختُ نَصَّر، پادشاه بزرگ بابِل پنجاه سال پيش از آن در فلسطين به اسارت آورده بود آزاد ساخت و فرمان داد معبدشان را در اورشليم بازسازى كنند و ظروف زرين و سيمين آن را كه به بابل آورده بودند بازپس دهند. كورش فرمانروايى بود كه نسبت به ملتهاى مغلوب مهربانى و ملاطفت نشان داد، مقدسات ملل را محترم شمرد، شهرهايى را كه تسخير كرد حفظ و آباد گردانيد و پادشاهان اسير را نديم و مشاور خود ساخت. [1]

ديگر فرمانرواى بزرگ اين خاندان داريوش است. او پس از راندن اقوام مهاجم شمالى در اروپا، تراكيه [2] و مقدونيه [3] را تا درياى آدرياتيك به تصرف درآورد و در مشرق، پنجاب و دره سند را ضميمه ايران كرد. او از طريق رودخانه سند و درياى عمان و بحر احمر (و ترعه‌اى كه به فرمان او بين رود نيل و درياى مديترانه ساخته شد) كشتى به مديترانه فرستاد و اين راه دريايى را كشف و داير كرد. [4]

دولت هخامنشى داراى ويژگيهاى برجسته‌اى است كه آن را از ديگر دوره‌هاى تاريخ ايران ممتاز مى‌گرداند:

1. گسترش عمران: آن دولت در كنار توسعه چشمگيرى كه خود مى‌يافت، موجب رونق كشورهاى همجوار خود نيز مى‌گرديد. «مثلًا خوارزم و ديگر مستملكات شرقى در مدت سه قرن و نيم از صلح برخوردار بودند و اين حادثه‌اى نادر در تاريخ نواحى شرقى در اين عصر به شمار مى‌رود.» گسترش عمران و فلاحت، آبيارى به وسيله قنات، رواج هنر، بسترسازى براى توسعه علم و كشفيات فراوان نجومى از ويژگيهاى اين دوره است.

[1] . همان

[2] . تراكيه يا تراكيا: ناحيه‌اى در جنوب شرق اروپا، كه گوشۀ جنوب شرق شبه جزيرۀ بالكان را فرا گرفته و مشتمل برشمال يونان، جنوب بلغارستان و قسمت اروپايى تركيه است. مرزهايش در ادوار مختلف متفاوت بود. (دايرة المعارف فارسى)

[3] . كشور قديمى در شبه جزيرۀ بالكان، كه در ايام اعتلا، تقريباً معادل مقدونيه حاليه بود. (دايرة المعارف فارسى)

[4] . ر. ك. تاريخ فرهنگ ايران، ص 32-37