چنان‌كه در برخى تعاريف بالا نيز ديده مى‌شود، دو واژه فرهنگ و تمدن با يكديگر ارتباطى وثيق دارند و در موارد بسيارى مترادف هم مى‌آيند. از اين رو لازم است مفهوم اين واژه و ارتباط آن با تمدن نيز مورد اشاره قرار گيرد.

در يك تعريف كلى «فرهنگ به مجموعه آداب و عادات و انديشه‌ها و اوضاعى اطلاق مى‌گردد كه گروهى از مردم در آن شركت دارند و از نسلى به نسل ديگر انتقال پيدا مى‌كند.» اما جامعه‌شناسان و مورخان و دانشمندان علوم سياسى و اجتماعى جنبه‌هاى گسترده‌ترى را از فرهنگ بيان كرده و ارتباط آن را با تمدن به گونه‌اى تخصصى‌تر روشن كرده‌اند. به باور برخى دانشمندان، در عين حالى كه اين دو واژه به حوزه معناشناختى واحدى تعلق دارند و مفاهيم اساسى يكسانى را منعكس مى‌كنند، ولى به طور كامل معادل يكديگر نيستند. «فرهنگ بيشتر يادآور پيشرفتهاى انفرادى است و تمدن يادآور پيشرفتهاى جمعى.»

دانشمند ديگرى ضمن ريشه‌يابى واژه‌هاى فرهنگ و تمدن، ارتباط مفهوم آن دو را روشن كرده و درباره معناى فرهنگ توضيح بيشترى ارائه داده است. او مى‌نويسد:

واژه فرهنگ (erutluc) كه از كولترا (artluc) ى لاتين گرفته شده، در اصطلاح‌شناسى انسان‌شناسان به خوبى جا افتاده است. پيشينه كاربرد تمدن ديرينه‌تر است، ولى انسان‌شناسان چون از ابهام اين واژه ناخشنود بودند آن را كنار گذاشتند و به جاى آن واژه فرهنگ را به كار بردند. البته هم اكنون هر دو واژه بر يك مفهوم دلالت مى‌كند، جز آنكه دامنه «فرهنگ» محدودتر از «تمدن» است. فرهنگ راه مشترك زندگى، انديشه و كنش انسان و دربرگيرنده اين چيزهاست:

1. سازگارى كلى با نيازهاى اقتصادى يا محيط جغرافيايى پيرامون؛

2. سازمان مشتركى كه براى فرو نشاندن نيازهاى اجتماعى و سياسى كه از محيط پيرامون برخاسته‌اند، پيدا شده است.

3. مجموعه مشتركى از انديشه‌ها و دستاوردها. [1]

از تعاريف بالا چنين دانسته مى‌شود كه هر يك از واحدهاى اجتماعى ممكن است فرهنگ ويژه خود را داشته باشند. در عين حال بايد دانست كه جامعه پيچيده و مفصل ممكن است‌

[1] . تاريخ تمدن، هنرى لوكاس، ترجمۀ عبدالحسين آذرنگ، ج 1، ص 3-4