4. آثار تمدنى اسلام در اندلس‌

مسلمانان پس از گشودن اسپانيا آن را مكانى بسيار مناسب براى بروز استعدادهاى علمى و ذوق هنرى خويش يافتند. ثروتهاى خدادادى آن سرزمين نيز بستر اين كار را فراهم ساخته بود؛ و به حكمرانان اجازه مى‌داد تا با اقدام به كارهاى بزرگ افكار و انديشه‌ها را به تلاش وادارند و بازار علم و هنر را رونق بخشند. پرواضح است كه انجام فعاليتهاى عمرانى و سرمايه‌گذاريهاى كلان در سرزمينهاى بيگانگان، نشان اعتماد به نفس بسيار بالاى بانيان آنها است. عربهايى كه از فرسنگها راه دورتر از اندلس به آنجا آمده بودند، چنان در راه آبادانى آنجا كوشيدند كه ساكنان بومى آنجا هيچ‌گاه نكوشيده بودند.

البته تمدنى كه در اندلس شكل گرفت، در حقيقت همان سنت اسلامى تمدن شرقى بود كه به غرب انتقال مى‌يافت. انديشه‌هاى بزرگ و سازنده آن سامان از پشتوانه‌اى شرقى برخوردار بود؛ و در حقيقت شاخه‌اى از درخت تناور تمدن اسلامى بود كه بر سر اسپانيا سايه افكن شد، چرا كه مهم‌ترين ركن آن، يعنى زبان عربى بود كه پيوسته با خاستگاه اصلى خود يعنى شرق اسلامى داد و ستد داشت. اما آثار تمدنى اسلام در اندلس را مى‌توان در زمينه‌هاى هنر و معمارى، علوم و ادبيات مورد بررسى قرار داد؛ كه البته هنر و معمارى به دليل شواهد تاريخى به جا مانده از آن، سهم بيشترى از بحث را به خود اختصاص مى‌دهد.

1- 4. هنر و معمارى‌

آثار به جاى مانده از تمدن اسلامى در اسپانيا حاكى از آن است كه مسلمانان، به لحاظ فنى، در آغاز از سنتهاى معمارى ويزيگوتها پيروى مى‌كردند، اما اندكى بعد خود را از قيد تقليد رها ساخته و سبكى تازه را ابداع كردند. گوستاو لوبون در اين باره مى‌نويسد: «اعراب در آغاز غلبه و تسلط بر خاك اندلس معماران رومى را به كار واداشتند، ولى چيزى نگذشت كه هوش جِبِلّى و سليقه معمارى و مهندسى آن بر كارگران مزدور برترى يافته و به واسطه به‌كارگيرى برخى الگوها و طرحهاى تزيينى كه زائيده فكر خود اعراب بود، رونق و جلوه بى‌اندازه‌اى در ابنيه و عمارات پيدا شد، به طورى كه هر بيننده‌اى در نگاه اول تفاوت فاحش و امتياز ميان عمارات روميان و عربها را تشخيص مى‌داد.» (1)

---------------------

(1) . تمدن اسلام و عرب، ص 351