آسيا تا آن سوى مرزهاى چين و هند گسترده بود و نژادهاى سياه و زرد را دربرمى‌گرفت. اسلام از زمان پيامبر حضرت محمد (ص) در قرن هفتم در عربستان و سپس راهيابى پيروان او به ممالك اطراف مديترانه هميشه به عنوان همسايه، رقيب و حتى دشمن مسيحيت مطرح بود. [1]

ويژگى جهانى بودن به تمدن اسلامى امكان داد تا نژادها، اقوام و فرهنگها و تمدنهاى گوناگون را در خود جاى دهد و از عناصر سازنده و ارزنده آنان بهره ببرد. تأثير اين ويژگى در اعتلاى تمدن اسلامى و نيز تأثيرگذارى آن بر تمدن غربى به اندازه‌اى است كه شمارى از نويسندگان متأخر غربى بر اين باورند كه مدرنيته هم از اسلام سربرآورده است. [2]

2- 3. مذهبى بودن‌

تمدن اسلامى تمدنى مذهبى و دينى است؛ به اين معنا كه مسلمانان موظفند علاوه بر جانبدارى از آن، آداب و مناسك ويژه‌اى را نيز رعايت كنند. ما دانشمندان و نويسندگان غير مسلمان بسيارى را سراغ داريم كه درباره اسلام و فرهنگ و تمدن آن بسيار جانبدارانه صحبت كرده و خدمتهاى شايانى نيز به آن ارائه كرده‌اند؛ به طورى كه مسلمان نبودنشان ما را شگفت‌زده مى‌سازد. ولى شمار بسيارى از اينان هرگز اسلام نياورده و همچنان بر كيش خود باقى مانده‌اند. روشن است كه چنين كسانى با وجود جانبدارى از اسلام و تمدن اسلامى مسلمان به شمار نمى‌آيند، بلكه تمدن اسلامى كسانى را در برمى‌گيرد كه اسلام را دين خويش برگزيده، به آداب آن پايبند هستند و مناسك و عباداتش را به جاى آورند. [3]

[1] . برخورد فرهنگها، ص 12

[2] . از آن جمله، نويسندگان كتاب «برخورد تمدنها» هستند كه براى اثبات چنين ادعايى موارد ذيل را ذكر مى‌كنند:
- تأثير مسلمانان در گسترش علوم تجربى؛
- آنچه مسلمانان در حوزۀ اقتصاد، به ويژه تجارت و بانكدارى از خود به ميراث نهادند؛
- مشاركت مسلمانان در رياضيات و نجوم؛
- نقش مسلمانان در معمارى، هنر و ادبيات.
با توجه به همين پيشينه و نقش است كه اين نويسندگان، مسلمانانِ خاور ميانه را زير سؤال مى‌برند كه چرا دست كم به اندازۀ مسلمانان آسياى جنوب شرقى در توليد علم و فناورى سهيم نيستند. (ر. ك. برخورد تمدنها؛ چالش سنت و مدرنيته، برنارد لويس، كارن آمسترانگ، ويسلاو ژيگولسكى، ترجمۀ غلامحسين ميرزا صالح، ص 24-25.)

[3] . براى آگاهى بيشتر ر. ك. وحدت و تنوع در تمدن اسلامى، گوستاو اى. فن گرونبام، ترجمۀ عباس آريان‌پور، ص 84-85