تاج محل در باغى بنا شده كه فوّاره‌ها و خيابانهاى مرمرپوش آن را زينت داده‌اند. درختان سرو از سه جانب عمارت را در ميان گرفته‌اند و تصوير بنا در استخرى مستطيل شكل مى‌افتد. رويه مرمرين بنا با سنگهاى نيمه قيمتى تزيين شده است. گنبد پيازى شكل آن به ميله‌اى منتهى مى‌شود كه هلالى بر فراز آن نصب شده است. ارتفاع گنبد 5/ 24 متر و قطر آن بيش از 15 متر است. دو مناره در دو طرف بنا قرار دارد. آرامگاه شاه جهان و ممتاز محل در اطاق هشت گوشه‌اى در مركز بنا قرار دارد، نور ملايمى از ميان صفحه‌هاى دوگانه و مرمرين و مزيّنى در بالاى ديوارها عبور مى‌كند، و اطاق را روشن مى‌سازد. مدفن ممتاز محل مُوَرَّخ به 104 (ه. ق) و مدفن شاه جهان مُوَرَّخْ به 1076 (ه. ق) مى‌باشد.

امضاى امانت خان شيرازى و تاريخ 1048 (ه. ق) در پايان كتيبه داخل مزار مرقوم است. [1]

تصوير شماره 52

تاج‌محل‌

يك نويسنده اروپايى كه بناى تاج محل را از نزديك ديده در وصف آن گفته است: «تمام عمارت از سنگ مرمر سفيد شفاف بنا شده است. شعاع آفتاب كه بر آن مى‌تابد، چنان چشم را خيره مى‌كند كه نمى‌شود آن را ديد. حقيقت اين است كه براى تماشاى اين عمارت روشنايى ماه مناسب است نه آفتاب.» [2]

[1] . دايرة المعارف فارسى، مصاحب

[2] . تمدن اسلام و عرب، ص 241