پرسش:

چنانچه گفته شود كه «بسيار خوب، مى‌پذيريم كه مسلمانان گذشته علمى درخشانى داشته‌اند، آيا اين به چه كار امروزشان مى‌آيد؟» چه پاسخى به او مى‌دهيد.

4. حسن تعامل‌

يكى از مزيتهاى بزرگ و مهم تمدن اسلامى حسن پيشينه ارتباطى آن است؛ به اين معنا كه اين تمدن در دوران گسترش خود در ميان ملل گوناگونى كه به اسلام گرويدند و يا آنكه با پذيرش حاكميت سياسى‌اش همچنان بر آيين پيشين خود باقى ماندند، خاطره ناخوشايندى كه حافظه تاريخى ملتها را بيازارد باقى نگذاشته است. كشتارهاى بى‌رحمانه و راه‌اندازى جويهاى خون و رسيدن به پيروزى با هر قيمت- مگر در مواردى نادر و استثنايى- در برنامه كار مسلمانان قرار نداشته است. پرهيز از خون‌ريزى شيوه‌اى بود كه رسول خدا (ص) در پيش روى پيروان خويش قرار داد. چرا كه آن حضرت در مبارزه با بت‌پرستان و نيز اهل كتاب شبه جزيره عربستان نهايت تسامح و تساهل را به خرج مى‌داد. [1]

تاريخ نيك به ياد دارد كه در جريان فتح مكه با وجود برخوردارى سپاه پيامبر (ص) از اقتدار و برترى كامل نسبت به مكّيان، آن حضرت اعلان عفو عمومى كرد و در حالى كه مردم شهر به خاطر رفتار ناپسند گذشته خود، انتظار انتقامى سخت و خونين را داشتند، شمار كشته‌ها بسيار اندك بود. نيز تاريخ به ما مى‌گويد كه رسول خدا (ص) در جريان حمله به طائف، پس از آنكه مردم آنجا بنا را بر مقاومت گذاشتند، دست از محاصره برداشت و اجازه داد تا گرايش آنان به اسلام مشغول مرور زمان گردد؛ و چنان‌كه مى‌دانم مدتى بعد خود مردم با فرستادن نمايندگانى به مدينه اسلام آوردند. [2]

در برخورد با اهل كتاب نيز آن حضرت در وهله نخست، تلاش فرهنگى را در برنامه كار خود قرار داد و تا جاى ممكن از درگيرى نظامى رويگردان بودند. تنها نسبت به يهوديان اقدام نظامى شد و آن هم زمانى بود كه آنان با اسلام سر ستيز گرفتند و خيانتكارى را پيشه كردند؛ و در حقيقت‌

[1] . همان‌گونه كه نام اسلام نيز دلالت بر صلح‌طلبى اين دين دارد

[2] . تاريخ پيامبر اسلام، محمدابراهيم آيتى، ص 636-38