آرام انعكاس يابد. [1]

در اين عصر در جاى جاى قلمرو اسلامى، دانشمندان برجسته‌اى ظهور كرده و آثار علمى فراوانى پديد آوردند. به طورى كه تهيه فهرست نامها و آثارشان بخش مهمى از تاريخ علوم اسلامى را به خود اختصاص داده است. در اين ميان پيدايش نهضت ترجمه به رونق دانش در ميان مسلمانان كمك فراوان كرده است.

2- 1. نهضت ترجمه‌

مأمون عباسى با تشكيل يك آكادمى علمى به نام بيت‌الحكمه- خانه حكمت- به سال 200 ه/ 815 م در بغداد، امكانى فراهم ساخت كه دانشمندان رشته‌هاى گوناگون، علوم يونانى را به زبان عربى ترجمه كنند. دانشمندان حاضر در اين آكادمى در طول سده‌هاى سوم/ نهم و چهارم/ دهم كتابهاى بسيارى را از يونانى و سريانى و نيز از پهلوى و سانسكريت به عربى برگرداندند، به طورى كه:

1. امروز هم شماره ترجمه‌هاى آثار ارسطويى- يعنى آثار ارسطو و شارحان وى- كه در زبان عربى موجود است، از شمار ترجمه‌هاى به هر زبان ديگر بيشتر است.

2. قطعاتى از نوشته‌هاى ارسطو و فيلسوفان اسكندرانى و نوفيثاغورسيان و نوافلاطونيان و مجموعه هرمسى و آثار دانشمندانى همچون جالينوس، تنها به صورت ترجمه‌هايى عربى از آنها در دست است كه در فرهنگستان مأمون صورت گرفته و فعاليتهاى همين سازمان علمى مشوّق مترجمان در فراهم آوردن اين ترجمه‌ها بوده است. [2]

2. كانونهاى انتقال دانش جهانى به تمدن اسلامى‌

علوم يونانى پيش از آن از طريق كانونهايى، كه اينك در قلمرو تمدن اسلامى قرار داشت، در ميان ملل شرقى رواج يافته بود. مهم‌ترين اين كانونها و مجامع علمى ادِسا (رها)، جندى‌شاپور و صابئان حرّان بودند.

1- 2. ادِسا (رها)

[1] . ر. ك. مختصر تاريخ العرب، سيد اميرعلى، تعريف عفيف البعلبكى، ص 246-47؛ روح علمى اسلام، ص 44-47

[2] . علم و تمدن در اسلام، ص 62-63