با وجود جهانى شدن پزشكى جديد اروپايى، سنتهاى پزشكى اسلامى همچنان در برخى از كشورها مثل هندوستان و پاكستان باقى است؛ و مسلمانان پس از يك دوره عقب‌نشينى و ركود در مقابل طب جديد، بار ديگر درصدد احيا و گسترش طب سنتى خود برآمده‌اند. [1]

در جوامع اسلامى پزشك از مقامى بس بلند برخوردار بود، چرا كه او هم مرد انديشه بود و هم تهذيب، هم دردهاى جسمانى را درمان مى‌كرد و هم الگوى اخلاق و معنويت به شمار مى‌رفت.

مشهورترين پزشكان اسلامى چون رازى و ابن سينا فيلسوف بودند و به اين اعتبار به طبيبان لقب «حكيم» و براى مثال در زبان فارسى به مطب پزشك «محكمه» و به كار طبيب «حكيمى» اطلاق مى‌شده است. [2]

داستان زير درباره درمان منصور بن نوح سامانى به وسيله رازى، پزشك مشهور ايرانى، ميزان حكمت و حذاقت طبيبان اسلامى را به خوبى بيان مى‌كند:

حكايت. هم از ملوك آل سامان امير منصور بن نوح بن نصر را عارضه‌اى افتاد كه مُزمن گشت و بر جاى بماند و اطبّا در آن معالجت عاجز ماندند. امير منصور كس فرستاد و محمد بن زكرياء رازى را بخواند بدين معالجت. او بيامد تا به آموى و چون به كنار جيحون رسيد و جيحون بديد گفت: من در كشتى ننشستم، قال اللّه تعالى (وَ لا تُلقوا بِايديكُم الى التَّهلُكه)، خداى تعالى مى‌گويد كه خويشتن در تهلكه ميندازيد و نيز همانا كه از حكمت نباشد در چنين مهلكه نشستن. و تا كَسِ امير به بخارا رفت و بازآمد، او كتاب طب منصورى تصنيف كرد و به دست آن كس بفرستاد و گفت: «من اين كتابم و از اين كتاب مقصود تو بحاصل است، به من حاجتى نيست. چون كتاب به امير رسيد رنجور شد. پس هزار دينار بفرستاد و اسب خاص او ساخت، و گفت: «همه رِفقى بكنيد، اگر سود ندارد دست و پاى او ببنديد و در كشتى نشانيد و بگذرانيد.» چنان كردند و خواهش به او در نگرفت، دست و پاى او ببستند و در كشتى نشاندند و بگذرانيدند و آنگه دست و پاى او باز كردند و جنيبت [3] با ساخت در پيش كشيدند، و او خوش‌طبع پاى در اسب گردانيد و رو به بخارا نهاد. سؤال كردند كه: «ما ترسيديم كه چون از آب‌

[1] . همان، ص 198-200

[2] . ر. ك. لغت‌نامۀ دهخدا، ذيل واژه‌هاى ياد شده. حافظ: گر فلاطون به حكيمى مرض عشق بپوشد..

[3] . اسب؛ اسب يدك (فرهنگ فارسى)