اين دوره از رونق تجارت اعراب، درست مطابق با دوران شكوفايى تمدن اسلامى است؛ و فصل حاضر بر آن است تا زواياى گوناگون اين بحث را بيشتر بكاود و جايگاه بازرگانى را در تمدن اسلامى روشن گرداند.

اما عناوين در نظر گرفته شده براى اين درس به شرح ذيل است:

- موقعيت بازرگانى سرزمينهاى اسلامى‌

- آغاز رونق تجارت‌

- جاده ابريشم‌

- كانونهاى عمده بازرگانى‌

- بازرگانى خارجى (هندوستان، چين، آفريقا، اروپا)

- بازار

- پول‌

- دورنماى آينده‌

1. موقعيت بازرگانى سرزمينهاى اسلامى‌

حوزه تمدن اسلامى سرزمينهايى از سه قاره آسيا، آفريقا و اروپا را با مركزيت خاور ميانه تشكيل مى‌داد و از چنان موقعيتى جغرافيايى برخوردار بود كه پيش از اختراع كشتيهاى اقيانوس‌پيما و نيز داير شدن راههاى هوايى در دوره‌هاى متأخر، همه راههاى بازرگانى عمده جهان در اين حوزه قرار داشته است. گرچه اين قلمرو گسترده گاه زير سلطه رژيمهاى سياسى گوناگون و در مواردى متخاصم قرار داشت، اما يگانگى اعتقادى بازرگانان عاملى بود كه آنان را به يكديگر پيوند مى‌داد و رابطه داد و ستد را تسهيل مى‌كرد.

در دوران اوج تمدن اسلامى، اتباع واحدهاى گوناگون سياسى گذشته به قلمروى يگانه تعلق پيدا كردند و امكان يافتند تا ضمن تحكيم روابط تجارى ميان يكديگر و نيز استفاده از تجربيات تمدنى‌شان، با ملتهاى همجوار مناسباتى تازه برقرار سازند. اينك علاوه بر راهها، بخشى از بازارهاى پيشين نيز در قلمرو اسلامى قرار گرفته بود؛ و به اين ترتيب امر بازرگانى امنيت و تضمين بيشترى يافت.