حيله‌گرانه، عده بسيارى را گرد خود جمع كرده و در پى فرصتى هستند كه آتش جنگ عليه امام برافروزند. غافل از اينكه ابتدا خودشان در آن آتش مى‌سوزند. امام (ع) در چنين موقعيت بسيار حساس و طبق روش سياسى خود، آغازگر جنگ نبوده و براى دفع فتنه و هدايت مردم، بسيارى از حقايق و واقعيت‌ها را بيان مى‌كند، آغاز بعثت و تنهايى رسول خدا (ص) را يادآور مى‌شود. صحنه‌هاى نبرد سپاه اسلام با سران كفر و شرك را متذكر شده و از سابقه جهاد خود در راه دفاع از حق و تحمل رنج و سختيها در اين راه را بازگو مى‌كند كه بدانند امروز امام (ع) با همان صلابت و با همان شجاعت و اراده راسخش در ادامه راه خود كه حق و هدايت است، لحظه‌اى در غفلت نخواهد بود. امام (ع) پيش از آنكه براى جنگ با سپاه بصره عازم شود مى‌فرمايد:

«... أَما وَ اللَّهِ انْ كُنْتُ لَفى‌ ساقَتِها حَتّى تَوَلَّتْ بِحَذافيرِها ما ضَعُفْتُ وَلا جَبُنْتُ وَ انَّ مَسيرى هذا لَمِثْلِها فَلَأَنْقُبَنَّ الباطِلَّ حَتّى يَخْرُجَ الْحَقُّ مِنْ جَنْبِهِ. مالى وَ لِقُرَيْشٍ. وَ اللَّهِ لَقَدْ قاتَلْتُهُمْ كافِرينَ وَ لَأُقاتِلَنَّهُمْ مَفْتُونينَ ...» [1]؛

به خدا سوگند من (در كنار رسول خدا در مبارزه با سپاه جاهليت) در آن صف پيكار بودم تا آن سپاه درماند و يكباره روى برگرداند. نه ناتوان شدم و نه ترسان. امروز هم (كه مى‌خواهم با سپاه بصره رودررو شوم) من همانم و مسيرم همان مسير هدايت خلق و راه رستگارى است. باطل را مى‌شكافم تا حق از كنار آن به در آيد؛ مرا چه با قريش (اگر با من به جنگ درآيند)، آن روز كه كافر بودند با آنان پيكار كردم، و اكنون كه فريب خورده‌اند آماده كارزارم.

امام (ع) در قسمتى از خطبه قاصعه به سابقه مبارزاتى خود با كفّار و مشركين اشاره كرده مى‌فرمايد:

«أَنَا وَضَعْتُ فِى الصّغَرِ بِكلا كِلِ الْعَرَبِ، وَ كَسَرْتُ نَواجِمَ قُرونِ رَبيعَةَ وَ مُضَرَ ...» [2]؛

من در كوچكى بزرگان عرب را به خاك افكندم و سر كردگان قبيله ربيعه و مُضَر رابه هلاكت رساندم ...

[1] . نهج‌البلاغه، خطبه 33.

[2] . همان. خطبه 192.