امام (ع) به زهد و بركنارى از دنيا، كسى را از زندگانى در اين جهان بيزار نمى‌كند و كسى را از نعمتهاى حلال الهى محروم نمى‌گرداند و از كوشش به منظور رسيدن به مراحل والا و پسنديده مادى و معنوى حيات، باز نمى‌دارد، بلكه توصيه‌هاى امام (ع) و شيوه عملى او در اين باره، در واقع بينشى عميق و شناختى دقيق از اين دنيا و سراى آخرت به انسان مى‌دهد تا به آنچه شايسته نيست دل نبندد و وسيله را بجاى هدف نگيرد. امام (ع) با گفتار و كردار خويش، چهره انسان پارسا و زاهد را طورى ترسيم مى‌كند كه در شب با پروردگار خويش به راز و نياز و خواندن قرآن و نماز و انديشه در آيات الهى و سنت‌هاى پيامبر خدا (ص) سرگرم است و در روز مرد عمل و تلاش بوده و در انديشه باز كردن گره از كارهاى بسته ديگران است و براى خدمت به بندگان خدا از همگان آماده‌تر است.

امام (ع) انسان‌هاى ظاهر بينى كه بدون هدف خود را در محروميت‌هاى زندگى قرار داده و از نعمت‌هاى الهى بريده‌اند، مورد ملامت قرار داده و آنها را از اين شيوه برحذر مى‌دارد. چنان كه آن حضرت وقتى براى عيادت يكى از اصحابش بنام علاء بن زياد، در بصره به خانه‌اش رفت، و فراخى منزل او را ديد، ضمن يادآورى اين كه در آخرت به منزل وسيع نيازمندتر است. فرمود: اگر بخواهى با همين خانه به آخرت برسى مى‌توانى، امّا برادرش عاصم بن زياد را براى روى‌گردانى از دنيا و دورى گُزيدن از خانواده‌اش، سخت سرزنش فرمود كه سخنان حضرت خطاب به علما و سپس به عاصم چنين است:

«ما كُنْتَ تَصْنَعُ بِسِعَةِ هَذِهِ الدَّارِ فِى الدُّنْيَا. أَمَا أَنْتَ إِلَيْهَا فىِ اْلاخِرَةِ كُنْتَ أَحْوَجَ، وَ بَلَى إِنْ شِئْتَ بَلَغْتَ بِهَا اْلاخِرَةَ تَقْرِى فِيهَا الضَّيْفَ وَ تَصِلُ فِيهَا الرَّحِمَ، وَ تُطْلِعُ مِنْهَا الْحُقُوقَ مَطالِعَهَا، فَاذاً أَنْتَ قَدْ بَلَغْتَ بِهَا اْلاخِرَةَ.

[فَقَالَ لَهُ الْعَلاءُ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنيِنَ أَشْكُو إِلَيْكَ أَخِى عَاصِمَ بْنَ زِيَادٍ. قَالَ: وَ مَالَهُ؟ قَالَ لَبِسَ الْعَبَاءَةَ وَتَخَلَّى عَنِ الدُّنْيَا. قَالَ: عَلَىَّ بِهِ. فَلَمَّا جاءَ قَالَ:]

يَا عُدَىَّ نَفْسِهِ! لَقَدِ اسْتَهَامَ بِكَ الْخَبِيثُ، أَمَا رَحِمْتَ أَهْلَكَ وَ وَلَدَكَ. أَتَرىَ اللَّهَ أَحَلِّ لَكَ الطَّيّبَاتِ وَهُوَ يَكْرَهُ أَنْ تَأْخُذَهَا؟ انْتَ أَهْوَنُ عَلَى اللَّهِ مِنْ ذَلِكَ. [قَالَ: يَا أمِير الْمُؤْمِنِينَ هَذَا أَنْتَ فِى خُشُونَةِ مَلْبَسِكَ وَجُشُوبَةِ مَأْكَلِكَ. قَالَ:]