همه صحابه و كلّيه محقّقان اسلامى، على (ع) عالم‌ترين اصحاب پيغمبر (ص) در فهم قرآن بوده است، چون علاوه بر مهارتِ در قضاء و داورى، و فتوى بر طبق كتاب خدا، به اسرار و رموز و تأويل آن آگاه و اعلميت او در اين مسائل و هرگونه مطالب، محرز بوده است.» [1]

روايات فراوانى در منابع متعدد، همچون: الاتقان، مجمع‌البيان، بحارالانوار، التفسير و المفسرون و ... درباره علم و آگاهى بى‌نظير على (ع) از تفسير قرآن، آگاهى از ظاهر و باطن آيات، شأن نزول و محل نزول آيات و ... آمده است. [2]

هر قدر سخن از علم امام على (ع) آيد، حقيقت مطلب بر نيايد، چگونه ممكن است بشرى كه ذهن او قدرت گنجايش علم على (ع) را ندارد امّا بتواند حقيقت اين علم را بيان كند! و چگونه ميسّر است براى انسانى كه در حجاب خود خفته است پرده از علم انسانى بردارد كه حجاب‌هاى نور و ظلمت را بدريده و به معدن عظمت خدا رسيده است ...! آنچه در تمام كتاب‌ها و آثار قديم و جديد درباره علم و دانش على (ع)- بلكه فضايل آن حضرت- آمده است، بخش بسيار ناچيزى از حقيقت علمى اوست و روزنه‌اى است كه بر آفتاب گشوده است و آنچه در اين مجموعه آمده است بسيار ناچيز و بى‌مقدار.

اگر درباره شخصيت علمى حضرت على (ع) اين همه اعترافات و گفتارها و نوشته‌ها وجود نداشت، فقط حديث پيامبر اكرم (ص) «أَنَا مَدِينَهُ الْعِلْمِ وَ عَلِىٌّ بَابُهَا ...» كه به عنوان يك حديث متواتر در بين شيعه و اهل سنت از درخشندگى ويژه‌اى برخوردار است، ما را كافى بود.

على (ع) در عرصه فصاحت و بلاغت‌

يكى از مظاهر علم امام على (ع) كه در آيينه شفاف نهج‌البلاغه از درخشندگى خاصى برخوردار است، فصاحت و بلاغت آن حضرت است. شيوايى الفاظ، حلاوت و جذابيت كلمات، علوّ معانى و لطافت عبارات كه در سرتاسر نهج‌البلاغه، در تمام كلمات،

[1] . سيدمحمدباقر حجتى، سه مقاله در تاريخ تفسير و نحو، چاپ اوّل، بنياد قرآن، تهران 1360، ص 84.

[2] . رك: همان منبع. صص 82-86.