حقيقت علم على (ع) همچون معمايى حل نشدنى باقى است و آنچه تاكنون گفته شده است و گفته خواهد شد، نمّى از يمّ بيش نخواهد بود.

على را قدر، پيغمبر شناسد

كه هركس خويش را بهتر شناسد

پيامبر (ص) على (ع) را از خويش مى‌داند، او را نفس خويش مى‌نامد و درباره عظمت علم و دانش بيكران او مى‌فرمايد:

«أَنَا خَزَانَةُ الْعِلْمِ وَ عَلِىٌّ مِفْتَاحُهُ، فَمَنْ أَرَادَ الْخَزَانَةَ فَلْيَأْتِ الْمِفْتَاحَ» [1]؛

من گنجينه دانش و على كليد آن است، پس هركس دست‌يابى به گنجينه را مى‌خواهد، بايد كليد آن را دريابد.

ابن عباس از رسول خدا (ص) نقل مى‌كند:

«أَنَا دَارُالْحِكْمَةِ وَ عَلِىٌّ بَابُهَا، فَمَنْ أَرَادَ الْحِكْمَةَ فَلْيَأْتِ الْبَابَ» [2]؛

من خانه حكمتم و على درِ آن‌است. پس هركس كه مى‌خواهد به (خانه) حكمت در آيد، بايد از در آن وارد شود.

«أَنَا مَدِينَةُ الْعِلْمِ وَ عَلِىٌّ بَابُهَا، فَمَنْ أَرَادَ الْعِلْمَ فَلْيَقْتِبَسْهُ مِنْ عَلِىٍّ» [3] [4]؛

من شهر دانشم و على دروازه‌آن، هركس بخواهددانش بجويد، بايد از على (ع) فرا گيرد.

[1] . صدوق، عيون اخبار الرضا (ع) ج 1، ص 79؛ مجلسى، بحارالانوار، ج 40، ص 201، و در نسخه‌هايى «مفتاحها» آمده است. رك: رحمانى همدانى، الامام على (ع) ص 124؛ عُطاردى، مسند الامام الرضا (ع)، ج 1، ص 135.

[2] . ابن‌عساكر، تاريخ دمشق، ص 378؛ طبرى، ذخائر العقبى، ص 77؛ حلّى، كشف اليقين، ص 51؛ سيوطى، الجامع الصغير، ج 1، ص 415؛ مجلسى بحار الانوار، ج 40، ص 203 و 207؛ شرف الدين، المراجعات، ص 298؛ امينى، الغدير، ج 2، ص 328 و ج 6، ص 80 و ج 7، ص 182.

[3] . شيخ مفيد، الارشاد ج 1 ص 33؛ مجلسى، بحارالانوار، ج 40، ص 203. و در بعضى از روايتها آمده است: فمن ارادالمدينة فليأتها من بابها.

[4] . در برخى از منابع اهل سنت اين نوع احاديث، ضعيف شمرده شده است. (ر. ك، سن ترمذى، ج 5، ص 301؛ ابن حبان، كتاب المجروحين، ج 2، ص 94 و...). البته در برخى از منابع پيشين مانند الغدير و منابعى ديگر چون «رفع الارتياب عن حديث الباب»، نوشته علوى، در تصحيح حديث و پاسخ به شبه‌ها، به خوبى تلاش كرده‌اند