امّا ابن ابى‌الحديد گويد:

«آنچه كه در نظر من به حقيقت نزديكتر است اين است كه منظور امام معاويه مى‌باشد، زيرا او چنين ويژگيها را دارا بود، شكم‌پرست و پر خوراك بود. وقتى كه مى‌نشست، شكمش بر روى رانهايش مى‌افتاد ...

معاويه در عراق و شام و ديگر شهرها فرمان ناسزاگويى به امام (ع) و بيزارى جستن از او را صادر كرد و خود در هنگام خطبه بر منابر چنين مى‌كرد كه اين كار ننگين در روزگار بنى‌اميه بصورت يك سنّت در آمد تا اينكه عمر بن عبدالعزيز روى كار آمد و از آن جلوگيرى به عمل آورد ...» [1]

خبر از سرانجام كار خوارج‌

امام (ع) تصميم جنگ با خوارج را گرفت و به آن حضرت گفته شد كه آنان از پل نهروان عبور كرده‌اند. امام (ع) از سرنوشت آنان به طور دقيق گزارش داده و مى‌فرمايد:

«مَصارِعُهُمْ دُونَ النُّطْفَةِ، وَ اللَّهِ لَا يُفْلِتُ مِنْهُمْ عَشَرَةٌ، وَلَا يَهلِكُ مِنْكُمْ عَشَرةٌ» [2]؛

قتلگاه آنان اين سوى آب (نهروان) است، به خدا سوگند ده نفر از آنان رها نگردد و ده تن از شما هلاك نشود.

فيض‌الاسلام در شرح اين سخن امام (ع) مى‌گويد:

«چون حضرت براى جنگ با خوارج در پى ايشان مى‌رفت، مردى از اصحابش آمد و گفت: يا اميرالمؤمنين خوارج از نهر عبور كردند. فرمود ديدى ايشان گذشتند؟ آن مرد گفت: آرى.

فرمود: سوگند به خدا عبور نكردند و هرگز عبور نمى‌كنند و محل كشته شدن آنها اين طرف نهر است. بعد از آن سوار شده رفتند، چون نزديك نهر رسيدند، ديدند كه همه خوارج غلاف شمشيرها را شكسته اسبهاى خود را پى كرده آماده جنگند و فرياد مى‌كنند: لاحكم‌الِّاللَّه،

[1] . ابن‌ابى الحديد، شرح نهج‌البلاغه (چاپ رحلى) ج 1، ص 355 (شرح خطبه 56).

[2] . نهج‌البلاغه، خطبه 59.