ابن ابى‌الحديد سبقت على (ع) در ايمان را طبق آيه شريفه (وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ) دانسته و به استناد همين آيه او را از مقربان درگه الهى مى‌داند و هرگونه تهمت و دروغ را از او منتفى مى‌داند و اسلام آوردن او را به زمانى اشاره مى‌كند كه هيچ اسمى از اسلام نبوده است. پس داورى در حق كسى كه در ابتدا براى رضاى الهى اسلام آورده است امّا در آخر عمر در پى رياست باشد هرگز معقول نيست ... [2]

امام (ع) كسى است كه در دامان پر خير نبوّت، پرورش يافته است و بيش از همگان با رسول خدا (ص) مصاحبت و همراهى داشته است، هم‌پيش‌از بعثت و هم‌پس‌از بعثت.

آنچه به رسول خدا مى‌رسيد، على (ع) نيز درآن سهمى داشت. و در كسب فضايل و اخلاق همانند كودكى كه براى رسيدن به شير در پى مادر باشد، هميشه بدنبال رسول خدا (ص) بود. از ويژگيهايى برخوردار بود كه ديگران از آن محروم بودند. اگر پيامبر (ص) در غار حرا خلوت مى‌كرد، فقط على (ع) بود كه او را مى‌ديد. اگر تمام درهاى منتهى به مسجد بسته مى‌شد، تنها در خانه على بود كه گشوده مى‌ماند. تنها على بود كه نور وحى را مى‌ديد و تنها على بود كه با بوى خوش نبوّت معطّر مى‌گشت و تنها على بود كه به عنوان وصى و جانشين پيامبر معرفى شد.

امام (ع) در قسمتى از خطبه روح‌افزاى قاصعه، برخى از فضايل خود را برشمرده و به پيشتازى خود در اسلام آوردن و ايمان به خدا اشاره كرده مى‌فرمايد:

«... وَلَمْ يَجْمَعْ بَيْتٌ وَاحِدٌ يَوْمَئذٍ فِى اْلَاسْلَام غَيْرَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّه عَلَيْهِ وَآلِهِ وَ خَدِيجَةَ وَ أَنَا ثَالِثُهُمَا ...» [3]؛

در آن هنگام به جز خانه‌اى كه رسول خدا (ص) و خديجه در آن بود، در هيچ خانه‌اى مسلمانى راه نيافته بود و من سومين آنان بودم.

ابن ابى‌الحديد به نقل از سيره‌نويسان و مورخان، بسيارى از فضايل على (ع) را در ذيل اين بخش از خطبه قاصعه مى‌آورد. او به نقل از طبرى گويد:

[1] . سوره واقعه (56)/10 و 11.

[2] . رك: شرح نهج‌البلاغه، ابن ابى‌الحديد، ج 2، ص 379.

[3] . نهج‌البلاغه، خطبه 192.