صراط مستقيم نه صراطها

آيا قرآن پيامبران را بر صراطى مستقيم (صراطٍ مُسْتَقيم)، يعنى يكى از راه‌هاى راست دعوت كرده است و يا تنها به صراط مستقيم (الصّراط المستقيم)؟ به عبارت ديگر، آيا صراط مستقيم يكى است يا متعدد؟

برخى با استناد به آياتى كه در آنها كلمه «صراط مستقيم» به صورت نكره و بدون الف و لام آمده برداشت كرده‌اند كه صراط مستقيم، متعدد است. در حالى كه با ملاحظه مجموع آيات مربوط به اين موضوع از جمله آيات سوره حمد و نيز با توجه به مباحث گذشته، اين برداشت از صراط مستقيم، درست نبوده و دور از حقيقت است و به طور حتم با ديدگاه قرآن درباره وحدت دين حق و وحدت اديان در اصول اعتقادى سازگار نيست.

به موازات وحدت جوهرى اديان آسمانى در اصول، شاه‌راه هدايت «صراط مستقيم» نيز يكى است و آن تسليم و انقياد در برابر ذات پاك خداوندى است كه توسط همه پيامبران الهى از آدم تا خاتم تبليغ و تبيين شده است. قرآن كريم در سوره حمد بر اين حقيقت تصريح و تأكيد ورزيده، مى‌فرمايد:

(اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقيمَ صِراطَ الَّذينَ انْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَ لَا الضَّالّينَ)

ما را به راه راست هدايت كن؛ راه كسانى (از انبياء، صديقين، شهدا و صالحان) كه آنان را مشمول نعمت خود ساختى، نه (راه) كسانى كه بر آنان غضب كرده‌اى و نه (راه) گمراهان.

الف و لام در «الصراط» براى جنس و يا عموم نيست تا از آن عموميت يا تعدد صراط مستقيم استفاده شود، بلكه براى عهد است، يعنى صراط مستقيم معهود كه همان صراط توحيد و يكتاپرستى است كه همه انبياء و اوصيايشان بر آن بوده‌اند.

آيه ديگرى كه به طور روشن‌تر تعدد صراط مستقيم به مفهوم ياد شده را رد مى‌كند، آيه 153 از سوره انعام است كه در آن صراط مستقيم به پيامبر اكرم (ص) نسبت داده شده است:

(وَ انَّ هذا صِراطى‌ مُسْتَقيماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَنْ سَبيلِهِ ...)

اين راه مستقيم من است، از آن پيروى كنيد! و از راه‌هاى پراكنده (و انحرافى) پيرويى نكنيد، كه شما را از طريق حق، دور مى‌سازد!