است كه امروزه از سوى برخى روشنفكران مطرح مى‌شود و با دست مايه «پلوراليسم قرائى» (تكثر قرائت دينى) شكل مى‌گيرد؛ و چنان‌كه پيش‌تر اشاره شد نوعى تفسير به رأى مى‌باشد.

اين نوع اجتهاد و يا معرفت دينى از نظر جهان‌بينى اسلام ناب و مكتب اهل بيت (ع) مردود است؛ چنان كه حضرت على (ع) آن را به شدت رد كرده و در معرفى صاحبان چنين اجتهادى فرموده است:

«وَ آخَرُ قَد تُسَمّى‌ عالِماً وَ لَيْسَ بِهِ، فَاقْتَبَسَ جَهائِلَ مِنْ جُهَّالٍ وَ اضاليلَ مِنْ ضُلَّالٍ وَ نَصَبَ لِلنَّاسِ اشْراكاً مِنْ حَبائِلِ غُرُورٍ وَ قَوْلِ زُورٍ، قَدْ حَمَلَ الْكِتابَ عَلى‌ ارائِهِ وَ عَطَفَ الحَقّ عَلى اهوائِهِ‌»

و ديگرى (خويش) را عالم خوانده، در صورتى كه عالم نيست، يك سلسله نادانى‌ها را از جمعى نادان فرا گرفته و مطالبى گمراه كننده از گمراهانى آموخته، دام‌هايى از طناب‌هاى غرور و گفته‌هاى دروغين بر سر راه مردم افكنده، قرآن را بر اميال و خواسته‌هاى خود تطبيق مى‌دهد و حق را به هوس‌ها و خواهش‌هاى دلش تفسير مى‌كند ... [2]

اما اجتهاد از نوع دوم كه مورد پذيرش عالمانِ اصولى اماميه است عبارت است از نهايت كوشش مجتهد براى شناخت احكام مربوط به حوادث و رخدادها و مسائل مورد نياز از راه منابع و راهكارهايى كه شارع آنها را معتبر دانسته است. اين نوع اجتهاد كه همان شيوه اجتهادى مصطلح نزد علما و فقهاى اسلام از دوران گذشته تاكنون مى‌باشد، شيوه‌اى علمى- تخصصى است كه تحت تعاليم خود ائمه معصوم (ع) شكل گرفته و داراى شرايط و قواعد دستورى خاصى است كه به مهم‌ترين آنها در اينجا اشاره مى‌شود.

شرايط و قواعد خاص فهم متون دينى‌

فهم درست و روشمند از دين، مبتنى بر تحصيل «ملكه اجتهاد» است. تحصيل ملكه اجتهاد هم داراى دو شرط اساسى به عنوان دو جزء علت تامه تحقق ملكه اجتهاد در

[1] - نهج‌البلاغه، صبحى صالح، خطبۀ 87، ص 119

[2] - اين سخنان امام على (ع) نشان مى‌دهد كه اين نوع اجتهاد و قرائت از دين سابقه دارد و حتى در زمان آن حضرت نيز وجود داشته كه امام را به چنين واكنش و اظهار نظرى واداشته است