جامعه شناختى، روان‌شناختى و ... روى‌آورده‌اند. حاصل اين پژوهش‌ها تدوين كتب و دائرة المعارف‌هاى دين پژوهى است كه «دائرة المعارف بزرگ دين پژوهى ميرچا الياده» با 2750 مقاله از 1400 تن از دين‌پژوهان جهان در 16 جلد يك نمونه از آن است. [1]

به عنوان نمونه، گزارش ژان پل ويلم درباره گرايش مردم آمريكا و ژاپن به دين را مى‌آوريم:

ايالات متحده آمريكا و ژاپن، دو كشورى كه به ويژه سمبل تجدد هستند مثال‌هاى خوبى از مواردى هستند كه دين و تجدد را با هم وفق داده‌اند؛ زيرا گرايش به دين و مذهب در آمريكا به قدرى بالاست كه بيش از 40% مردم آمريكا به طور جدى پايبند به دين بوده و به وظايف دينى خود عمل مى‌كنند و نيز در ژاپن، صنعتى شدن در چارچوب يك نظام حاكميت دينى انجام شده و آمار دينى نشان مى‌دهد كه همه ساله حدود هشتاد ميليون ژاپنى به هنگام تحويل سال نو (هاتسوموده) براى شركت در مراسم و جشن‌هاى دينى مربوط به معابد بزرگ مى‌روند تا سلامتى و تندرستى براى خود كسب كنند. [2]

چگونه مى‌توان باور كرد كه ميان علم و دين تعارض است در حالى كه نوابغ و انديمشندان بزرگ علوم بشرى در دنياى مدرن، خلاف اين پندار نظر داده‌اند. در اينجا به اظهارات برخى از آنها اشاره مى‌كنيم:

آلبرت انيشتاين: «علم بدون مذهب لنگ است و مذهب بدون علم، كور.» [3]

ماكس پلانك: «هرگز تضاد واقعى ميان علم و دين پيدا نخواهد شد، چه يكى از آن دو مكمل ديگرى است.» [4]

ايرونيك ويليام نبلوچ: «عقايد مذهبى با كشفيات علمى راسخ‌تر مى‌شود.» [5]

[1] - ر. ك. فرهنگ و دين، ميرچا الياده، ترجمه بهاءالدين خرمشاهى و...، ص سيزده تا پانزده، از پيشگفتار

[2] - جامعه‌شناسى اديان، ترجمه عبدالرحيم گواهى، ص 135-136

[3] - زندگى انيشتاين، فيليپ فرانك، ترجمه حسن صفارى، ص 508، به نقل از تفكر مذهبى، سيد محمدباقر نجفى، ص 119

[4] - علم به كجا مى‌رود؟ ص 235، به نقل از همان، ص 114

[5] - اثبات وجود خدا، كلو ورنسما، ترجمه احمد آرام، ص 100 به نقل از همان، ص 71