مى‌نگريستند. او از شجاعت و عزمى راسخ برخوردار بود. [1]

اين فقيه بزرگ در به ثمر رسيدن نهضت تنباكو تلاشهاى زيادى كرد و از مجتهدانى بود كه در اين زمينه با «ميرزاى شيرازى» همكارى داشت. [2] وى همچنين در جريان جنبش مشروطيت ايران از پايه‌گذاران نهضت و از مخالفان استبداد و عُمّال وطن فروش بيگانه بود و در تبيين مواضع علما و ملّت ايران براى فقهاى نجف نقشى فعّال داشت. [3]

شهيد نورى در راستاى تأسيس عدالتخانه و در اعتراض به ظلمها و تجاوزات «عين الدولة» [4] همراه با ساير علما و رهبران نهضت، تهران را ترك و به قم مهاجرت كرد [5] و با تلاشهاى او و ساير علما، اولين دوره مجلس شوراى ملّى تشكيل گرديد.

شهيد نورى، به منظور جلوگيرى از انحراف مصوبات مجلس از شرع مقدس اسلام، لايحه‌اى را به قانون اساسى منضم و پس از پافشارى زياد آن را به تصويب رساند، مضمون لايحه اين است:

قانونى كه از مجلس شوراى ملى مى‌گذرد، بايد پنج نفر از مجتهدين طراز اول، در مجلس حضور داشته باشند و در قوانين موضوعه نظارت كنند.» [6]

آيةاللّه نورى مخالف عدالت و قانون نبود و مى‌گفت مشروطه بايد «مشروعه» باشد يعنى بر مبناى قوانين اسلام پياده شود نه طبق قوانين كشورهاى غير مسلمان و بيگانه. [7]

شيخ فضل‌اللّه نورى آنگاه كه دريافت روشنفكران غربزده بر آنند كه با نام «مشروطه»، «آزادى» و «قانون» فرهنگ زهرآگين و فاسد غرب را جايگزين آيين انسان‌ساز اسلام سازند و خود محورى را به جاى «خدا محورى» و توده مدارى را به جاى «شرع مدارى» بنشانند، سخت برآشفت و با همه نيرو به مبارزه برخاست.

[1] - رسائل و مكتوبات شهيد شيخ فضل‌اللّه نورى، ج 2، ص 469.

[2] - خاطرات من، حسن اعظام قدسى، ص 44.

[3] - رسائل و مكتوبات، شهيد شيخ فضل‌اللّه نورى، ج 1، ص 263.

[4] - صدر اعظم «مظفرالدين شاه».

[5] - همان، ص 12.

[6] - رسائل و مكتوبات، شهيد شيخ فضل‌اللّه نورى، ج 2، ص 182.

[7] - همان، ج 1، ص 246.