سوم هجرى معرفى كرده‌اند. «ابن اثير جزرى» مى‌گويد:

«... در آخر قرن اول هجرى «محمد بن على الباقر (ع)» مُجَدِّدِ مذهب اماميه بود و در آخر قرن دوم «على بن موسى الرضا (ع)» و در آخر قرن سوم «ابوجعفر محمد بن يعقوب رازى».» [1]

ب- تأليف اصول و فروع كافى‌

يكى ديگر از خدمات اجتماعى فرهنگى كلينى، تأليف كتاب عظيم و مقدس «كافى» است، كه به حق دائرة المعارفى براى شيعه است. اين كتاب ارزنده اصول، فروغ و اخلاقيات اسلام را از سرچشمه‌هاى زلال و ناب آن اخذ كرده و با دسته‌بندى و نظمى خاص به جامعه شيعه عرضه نموده است.

ثقةالاسلام كلينى مدت بيست سال از عمر خود را صرف تأليف اين كتاب كرد. كتاب كافى كه شامل سه بخش: اصول، فروع و روضه است در مجموع حاوى شانزده هزار ويكصد و نود [16190] حديث از رسول خدا (ص) و ائمه طاهرين مى‌باشد. [2]

كتاب كافى، نخستين و مهمترين كتاب از كتابهاى چهارگانه شيعه: الْكافى، مَنْ لا يَحْضُرُهُ الْفَقيه، تهذيب و استبصار است. هدف كلينى از تأليف اين كتاب پاسدارى از دو امانت بزرگ پيامبر (ص)، يعنى قرآن و عترت بود، او كه از درد جهالت جامعه و دورى مردم مسلمان از مكتب اهل بيت و روى آوردن عده‌اى از آنان در فهم قرآن به آراء فاسد و استحسانات عقلى، رنج مى‌برد و به اين واقعيت رسيده‌بود كه دستيابى به حقايق قرآن جز از طريق اهل بيت ميسر نيست، كمر همت بست و با تلاش بى وقفه خود در گردآورى احاديث و تنظيم آنها راهى روشن براى درمان بيمارى جهل و نادانى جامعه گشود و طالبان تقوا را از دامهاى ضلالت و گمراهى نجات داد.

كلينى به خوبى مى‌دانست كه اگر اصول و فروع اسلام به خوبى تبيين نشود و مسلمانان عقايد خود را بر پايه علمى استوارى بنا ننهند، منحرفان، ا سلام را از بين خواهند برد. از اين رو در مقدمه كتاب خود، با سخنانى، برخاسته از عمق جان همه را به‌

[1] - جامع الاصول، ج 12، ص 222، چاپ قاهره، افست ايران.

[2] - روضات الجنات، ميرزا محمد باقر خوانسارى، ج 6، ص 116.