محمد تحت سرپرستى پدرش كه از فقهاى بزرگ شيعه و پيشواى شيعيان قم، در زمان خود بود [1] رشد كرد. او در شهر قم به تحصيل علم پرداخت و پس از مدتى، راهى «رى» گرديد. و در آنجا اقامت گزيد. [2]

صدوق در سال 352 ه- ق به زيارت مرقد مطهر حضرت رضا عليه‌السلام مشرف شد و مدتى را در شهر نيشابور ماند و از محضر مشايخ فقه و حديث اين شهر بهره‌هايى برد و در همان سال راهى بغداد گرديد و در آنجا به نشر حديث پرداخت. او مجدداً در سال 367- 368 ه- ق جهت زيارت «ثامن الائمة على بن موسى الرضا عليه السلام» به خراسان آمد و بر اثر كثرت علم و دانش مورد توجه شيعيان آن ديار قرار گرفت. [3] و سرانجام در سال 381 ه- ق پس از عمرى تلاش در راه اسلام، در «رى» دار دنيا را وداع گفت. [4]

مقام علمى و اخلاقى شيخ صدوق‌

شيخ صدوق عالمى جليل القدر، و از نظر اخلاقى فردى خوش برخورد، با ورع و پر كار بود، علما و بزرگان شيعه به وثاقتش اذعان داشته و او را «صدوق» به معنى راستگو و درستكار، ناميده‌اند. [5] بديهى است شخصيتى كه به دعاى حجت خدا متولد گردد و امام عصر (ع) او را مولودى پرخير و بركت معرفى كند از جهت اخلاقى چگونه انسانى خواهد بود.

مقام و مرتبه علمى شيخ صدوق در ميان علماى شيعه، مطلبى بسيار واضح و روشن است چرا كه بزرگان مذهب او را «رِئيسُ الْمُحَدِّثين» و پيشواى حافظان حديث، معرفى كرده‌اند. [6] «شيخ طوسى» رضوان الله عليه درباره او گفته‌است:

[1] - رجال نجاشى، احمد بن على بن احمد نجاشى، ص 261، جامعۀ مدرسين.

[2] - اعيان الشيعة، سيد محسن امين، ج 10، ص 24، بيروت، دارالتعارف.

[3] - رجال نجاشى، ص 389.

[4] - همان، ص 392.

[5] - روضات الجنات، ميرزا محمد باقر خوانسارى، ص 132، انتشارات اسماعيليان قم.

[6] - الكنى و الالقاب، شيخ عباس قمى، ج 1، ص 221، انتشارات كتابخانه صدر تهران.