آسمان فقاهت و اجتهاد چون خورشيدى تابناك درخشيدند و هزاران نفر از نور علم و دانش آنان بهره بردند. اين بعد از فعّاليّت علّامه بهبهانى آن چنان چشم‌گير بود كه ملقب به «استاد الكلّ فى الْكلّ» گرديد. علّامه مامقانى مى‌نويسد: وحيد كسى است كه همه دانشمندان به استادى‌اش معترفند. در مكتب وى شاگردانى تربيت يافتند كه هر كدام نادره دوران خود بودند مانند: علّامه بحرالعلوم، شيخ جعفر (كاشف الغطاء)، صاحب رياض، فاضل قمى، سيد محسن كاظمى، شيخ محمد يونس، شيخ حسين نجفى و جز آنان. [1]

مهاجرت به بهبهان‌

علّامه وحيد بهبهانى مبارزه رسمى خود را با افكار و جريانهاى منحرف در جامعه شيعى با مهاجرت خود به بهبهان آغاز كرد. [2]

پيش از هجرت آيةاللَّه وحيد بهبهانى به بهبهان، شيخ عبداللَّه بن حاج صالح سماهيجى بحرينى كه از سران و بزرگان علماى اخبارى بود، پس از استيلاى خوارج به بحرين با جمعى ديگر از علماى اخبارى و نيز شاگردانش به بهبهان آمد و به نشر و تبليغ آيين اخبارى‌گرى [3] پرداخت و چون عالمى برجسته و معروف بود جمعى از خواص و

[1] - تنقيح المقال، ج 2، ص 85.

[2] - هر چند علت هجرت آية‌اللّٰه بهبهانى به بهبهان بطور دقيق روشن نيست ولى به احتمال زياد اين سفر به انگيزۀ مبارزه با مسلك اخبارى‌گرى كه توسط شيخ عبداللّٰه سماهيجى بحرينى و جمعى از شاگردانش در اين خطّه ترويج مى‌شد، صورت گرفته‌است. براى آگاهى بيشتر از اين موضوع رجوع كنيد به لؤلؤة البحرين، ص 96 و وحيد بهبهانى، ص 112.

[3] - مسلك اخبارى: روش و مسلكى است در مقابل مسلك اصولى و اجتهادى. سردمداران اين مسلك، معتقدند براى استنباطاحكام اسلامى مى‌بايد تنها به سنّت يعنى اخبار و احاديث رسيده از پيامبر و امامان عليهم‌السلام مراجعه كرد و مراجعه به قرآن (براى غير پيامبر و امام) و نيز اجماع و عقل را - كه از نظر اصوليين سه منبع فقه و استنباط احكام در كنار سنت هستند - جايز نمى‌دانند. نتيجۀ اين اعتقاد، انكار اصل اجتهاد در مسائل اسلامى است. زيرا اجتهاد عبارت است از منتهاى كوشش و فهم عميق؛ بديهى است چنين فهمى بدون بهره‌گيرى از عقل و اعمال نظر امكان‌پذير نيست.

اخباريين معتقدند مردم - بدون وساطت مجتهدان - بايد مستقيماً به اخبار و احاديث مراجعه كنند و وظيفه عملى خود را دريابند آنگونه كه عموم مردم به رساله‌هاى عمليه مجتهدان مراجعه مى‌كنند.

سردمدار اين مسلك فردى است به نام «امين استر آبادى» كه اصالتاً ايرانى است ولى در حجاز زندگى مى‌كرد و از نظر زمانى مقارن بود با ظهور سلسله صفويه در ايران (ر. ك: آشنايى با علوم اسلامى «اصول‌فقه، فقه» ص 12-13).