«جواهرالكلام» است كه به گفته بعضى از بزرگان، تأليف اين كتاب از عجايب زمان صاحب جواهر است و بايد در تاريخ ثبت شود چرا كه با وجود مشكلات و كمبود امكانات، چنين كتاب جامعى به حوزه شيعه ارائه شده و اين كار ممكن نيست مگر با امدادهاى غيبى الهى. [1]

كتاب فقهى جواهر داراى خصوصياتى است كه موجب برترى آن بر ساير جوامع فقهى گرديده است؛ بطورى كه از زمان تأليف آن تاكنون، پيوسته محور بحث و تدريس حوزه‌هاى علمى بوده و هيچ فقيهى از مراجعه به آن بى‌نياز نخواهدبود.

اين كتاب جميع ابواب فقه از «طهارت» تا «ديات» [2] را مورد بحث قرار داده و به همان نحو كه در جلدهاى اول، بحثهاى عميق و علمى را شروع كرده، در مجلدات آخر هم، بحث را به همان گونه به پايان رسانده و هيچگونه آثارى از ملالت و خستگى نويسنده در آن ديده نمى‌شود.

از ديگر خصوصيات اين كتاب جنبه دائرةالمعارفى آن است؛ زيرا نظريات و اقوال عمده فقهاى عاليقدر شيعه را آورده و اصول و فروع فقهى را در سطح گسترده مورد بحث قرار داده است.

صاحب جواهر در راستاى هدايت و رهبرى دينى جامعه، و غنى كردن حوزه علميه رساله عمليّه «نجات العباد» و چند كتاب ديگر در زمينه‌هاى فقه و اصول فقه نوشت. [3] اين فقيه خدمتگزار به نقش تبليغات در پيشبرد مكتب اسلام واقف بود. به همين جهت عده‌اى از اهل‌علم را براى زعامت دينى مردم به شهرها و مراكز مهم فرستاد و در جهت تأمين آب آشاميدنى اهالى نجف از رودخانه فرات، اقدام به حفر كانال كرد ودر اين راه تلاش و كوشش فراوانى نمود. [4]

او همچنين مأذنه‌اى براى «مسجد كوفه» بنا نهاد و روضه مقدسه حضرت مسلم بن‌

[1] - جواهر الكلام، ج 1، ص 24. (مقدمه)

[2] - در چاپهاى جديد، مجلدات اين كتاب به چهل و سه جلد رسيده است.

[3] - مقدمۀ جواهر، ص 8.

[4] اعيان الشيه ج 9 ص 149.