دانش‌زا و ايمان‌بخش مى‌داند:

(لَقَدْ كانَ فى قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِاوُلِى‌الْالْبابِ)[1]

در سرگذشت آنان درس عبرتى براى صاحبان انديشه بود.

از نظر قرآن و نهج‌البلاغه، عبرت‌آموز بودن حوادث و عبرت‌گرفتن، روح تاريخ است و بدون آن، تاريخ به پيكره جامد و بى‌جان مى‌ماند.

«عبرت» به معناى عبور كردن، گام‌فرانهادن و راه يافتن از بيرون يك چيز به درون آن است. [2]عبرت پلى است از رويدادهاى تاريخى كه از آن بايد گذشت و به طبيعت و علل آنها رسيد و به باطنشان نفوذ كرد بسان نفوذ اشعه آفتاب، درون شيشه يا بسان دانش‌پژوهى كه از ظاهر «عبارت» عبورمى‌كند و به معنامى‌رسد و يا خوابگزارى كه از قالب تمثيلى رؤيا مى‌گذرد و به درونش راه مى‌يابد و آن را «تعبير» مى‌كند. [3]

در تفسير تاريخ بايد بدون پيش‌داورى به آن نگريست تا علل حوادث را دريافت و به قوانين كلى رسيد وگرنه تاريخ جز تلى از معلومات و محفوظات نخواهد بود؛ از اين روست كه انديشمندان متأخر، تاريخ را اين‌گونه تعريف كرده‌اند:

«تاريخ عبارت است از جدايى از طبيعت، درنتيجه بيدارى حسّ آگاهى.» [4]

و يا گفته‌اند:

«تاريخ حوادث و رويدادهايى است همراه با عوامل محسوس، قوانين كُلّى و علل منطقى كه به عنوان وقايع تاريخى ثبت نمى‌شوند.» [5]

مثلًا شروع جنگ جهانى دوم دو علت دارد: يكى حمله هيتلر به «دانتيسك» [6] و

[1] - يوسف (12)، آيۀ 111.

[2] - ر. ك: لسان العرب، ج 4، ص 529-531.

[3] - واژۀ «تعبير» و «عبارت» نيز از عبرت اشتقاق يافته و معناى عبور و جريان در آنها نيز ملحوظ‌ است.

[4] - فلسفۀ تاريخ، شهيد مرتضى مطهرى، ج 1، ص 298.

[5] - نقش شخصيتها در تاريخ، ص 4-5.

[6] - يكى ازبندرهاى مهم لهستان.