درس دوم

اهميّت تاريخ

از ديدگاه قرآن و نهج‌البلاغه‌

برخى به تاريخ با نظر ترديد مى‌نگرند، براى آن ارزش علمى قائل نيستند و آن را بسان شعر مى‌دانند كه بر اساس نياز، هدف، ذوق و تخيل شاعر سروده مى‌شود نه بر اساس واقعيّتها و عينيّتها. تا جايى كه مى‌گويند:

«تاريخ هيچ چيز نيست جُز دروغهايى مورد اتّفاق همه.» (1)

بد بينى اين افراد به تاريخ، از مطالعه حوادث تحريف يافته، مبالغه آميز و تعميم آن بر همه زمانها ناشى شده است در حالى كه همه تاريخ دروغ و مشوش نيست. به علاوه، بحث روى تاريخِ واقع نماست كه ببينيم چه اهميتى دارد؟

نگرش اسلام درباره تاريخ- بر خلاف بدبينان- از اهميت ويژه‌اى برخوردار است و اسلام نقش آن را در ابعاد نظرى و عملى تعيين‌كننده مى‌داند و شناخت تاريخ را از لوازم شناخت تعاليم اين مكتب مى‌شمارد. در اين مورد، قرآن سند زنده و دليل گوياست و در يك نگاه مى‌توان بينش تاريخى و ارزش آن را بدست آورد. با يادآورى اين نكته كه قرآن، گرچه يك كتاب تاريخى نيست كه چون ديگر كتابها در پى وقايع نگارى و انعكاس رويدادها و زندگى اقوام گذشته باشد ولى مسائل زيادى ازآن قابل استنباط و استخراج است و مى‌توان ضوابط و قانونمندى حاكم بر تاريخ را بطور عميق به دست آورد؛ زيرا قرآن علل پيروزيها، شكستها، پيشرفتها و عقب‌ماندگى‌هاى برخى از امم گذشته را تحليل مى‌كند و

--------------------

(1) - فلسفۀ تاريخ، كريمى، ص 15.