مشرق‌زمين بايد گذشته خود را بازيابند و عظمت پيشين خود را به فراموشى نسپارند. (1)

3- مقاطع مهم تاريخى در قرآن‌

بيش از نصف قرآن مربوط به تاريخ و تبيين فلسفه تاريخ است؛ حتى بخش عظيمى از آيات در موضوعات فقهى، كلامى و اجتماعى و ... از نظر شأن نزول و تطبيق و تعيين مصداق با تاريخ درآميخته‌است. از سوى ديگر، برخى از سوره‌ها چون سوره حمد كه به ظاهر جنبه تاريخى ندارد ولى به سه جريان مهمّ تاريخى اشاره دارد:

الف- هدايت يافتگان «مُهتدين».

ب- گروهى كه مورد خشم خداوند قرار گرفتند: «مغضوبين».

ج- گمراهان و «ضالّين».

قرآن گاهى به نقل حوادث تاريخى تصريح مى‌كند و مى‌فرمايد:

(نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ احْسَنَ الْقَصَصِ) (2)

ما بهترين سرگذشتها را از طريق اين قرآن بر تو بازگو مى‌كنيم.

و نيز مى‌فرمايد:

(كَذلِكَ نَقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ انْباءِ ما قَدْ سَبَقَ) (3)

اين‌گونه بخشى از اخبار پيشين را براى تو بازگو مى‌كنيم.

قرآن گاهى علاوه بر نقل تاريخ، تعبيراتى بكارمى‌برد تا شنونده را به دريافت فلسفه تاريخ برانگيزد از جمله آنها كلمه «آيت» است. و در مواردى هم تاريخ را از آيات الهى مى‌شمرد و ميان طبيعت و تاريخ رابطه نزديكى برقرار مى‌كند تا مؤمنان و هوشمندان را با روح آن آشنا سازد:

--------------------

(1)- ر. ك: «تفسير آفتاب»، «عروة الوثقى» و «بيدارگران اقاليم قبله» و....

(2) - يوسف (12)، آيۀ 3.

(3) - طه (2)، آيۀ 99.