(انَّ فى ذلِكَ لَاياتٍ لِلْمُتَوَسِّمينَ) (1)

در اين (سرگذشت عبرت انگيز) نشانه‌هايى است براى هوشياران.

در خصوص فرعون نيز اين تعبير را بكار برده و خود او را به عنوان كسى كه منشأ پيدايش بخشى از تاريخ گشته است «آيت» مى‌داند و مى‌فرمايد:

(فَالْيَوْمَ نُنَجّيكَ بِبَدَنِكَ لِتَكوُنَ لِمَنْ خَلْفَكَ ايَةً وَ انَّ كَثيراً مِنَ النَّاسِ عَنْ اياتِنا لَغافِلوُنَ) (2)

ولى امروز بدنت را (ازآب) نجات مى‌دهيم، تا عبرتى براى آيندگان باشى و بسيارى از مردم، از آيات ما غافلند.

همچنانكه هر يك از پديده‌هاى طبيعى چون ماه و خورشيد و كوه و دشت وسيله‌اى است براى تفحّص در وجود خداوند و شناخت وى، هر كدام از مقاطع تاريخى و حوزه‌هاى گذشته، روزنه‌اى است براى دريافت حقايق سياسى اجتماعى و كسب تجربه و دانش. پس تاريخ از ديدگاه قرآن منبع شناخت است و مى‌تواند آينده را نشان دهد:

(فَجَعَلْناهُمْ سَلَفاً وَ مَثَلًا لِلْاخِرينَ) (3)

و آنها را پيشگامان (در عذاب) و عبرتى براى ديگران قرار داديم.

با اين شرط كه انسان تاريخ را صرف روايت و در حال سكون نبيند؛ بلكه به عنوان مدل و نمونه زنده‌اى از گذشته دريابد و تاريخ را از حصار گذشته به زمان حال بياورد و بلكه آن را به زمان آينده نيز تعميم دهد. كسى كه تاريخ مى‌نويسد و كسى كه تاريخ را مطالعه مى‌كند بايد «سَلَف» و «مَثَل» بودن تاريخ را همواره در نظر گيرد تا از آن درس بياموزد. (4)

--------------------

(1)- حجر (15)، آيۀ 75.

(2) - يونس (10)، آيۀ 92.

(3) - زخرف (43)، آيۀ 56.

(4) - تاريخ در قرآن، ص 15-16، تلخيص.