4- آميختگى

شيوه قرآن در تبيين رويدادها نه «روش نقلى» و يا «علمى» خالص است و نه به سبك فلسفه تاريخ است؛ بلكه آميخته‌اى از سبكهاى سه‌گانه است؛ يعنى نقل تاريخ را از فلسفه و تحليل تاريخ جدا نكرده است؛ زيرا هدف قرآن در طرح مسائل تاريخى نشان‌دادن علل پيشرفتها و انحطاطهاست و مى‌خواهد سنّتهاى حاكم بر جامعه و تاريخ را بيان كند و راز صعود و سقوط اقوام گذشته را آشكار نمايد. بدين جهت گاهى مقطعى از تاريخ را نقل مى‌كند و در ضمن آن، عوامل تحولات و قوانين كلى و قابل تعميم در آن را، براى آيندگان روشن مى‌سازد. براى مثال وقتى آيات 30 تا 39 سوره بقره را كه اختصاص به خلقت حضرت آدم عليه السلام دارد به دقت مى‌خوانيم درمى‌يابيم كه مطالب تاريخى و فلسفه تاريخ به صورت فشرده و غيرقابل تفكيك بيان شده‌است:

الف- كيفيت پيدايش انسان.

ب- موقعيت انسان در پيشگاه خداوند.

ج- مقام و منزلت انسان در مقابل فرشتگان.

د- وضعيت و سرشت شيطان.

ه- مقابله او با دو خط و دو جريان شيطانى و رحمانى.

و- ويژگيهاى فسق و كفر و استكبار در جريان شيطانى.

ز- ويژگيهاى فرمانبردارى، ايمان و تواضع در جريان الهى كه سمبل آن در اينجا فرشته‌هاست.

ح- ويژگيهاى علم اراده، قدرت و نيروى سنجش كه انسان را شايسته تكليف مى‌سازند.

ط- پايان هر يك از دو جريان، به عنوان سنّت الهى و امر حتمى. [1]ماجراى شنيدنى حضرت يوسف عليه السلام از اين مقوله است يعنى به صورت نقلى و انعكاس واقعه و يكجا نقل شده‌است كه علاوه بر خود سرگذشت زيباى آن حضرت، بيش از پنجاه درس و نكته، در مقوله‌هاى روانشناسى، جرم‌شناسى، جامعه‌شناسى، اخلاق، سياست،

[1] - مجلۀ ياد، سال اول، شمارۀ اول، ص 23.