دلايل قرآنى‌

آيات قرآن و احاديث اهل بيت عليهم السلام بر اين مطلب دلالت و تأكيد دارد كه حوادث، قضايا، بلاها و مصيبتها، چه فردى، چه اجتماعى مشمول اراده تكوينى الهى است و هيچ امرى بطور تصادفى و بدون علّت به انجام نمى‌رسد؛ زيرا هر چيزى كه در هر مكان و زمان و به هر صورت تحقق يابد مورد تعلّق علم و اراده خداوند خواهد بود. همه امور تحت تقدير و تدبير حكيمانه او و برپايه نظم و نظام ضرورى عالم واقع است، بدون اينكه جبر در كار آيد و اختيار از فاعلهاى مختار سلب شود. (1)چنان‌كه خداوند مى‌فرمايد:

(ما اصابَ مِنْ مُصيبَةٍ فِى الْارْضِ وَ لا فى‌ انْفَسِكُمْ الَّا فى‌ كِتابٍ مِنْ قَبْلِ انْ نَبْرَأَها انَّ ذلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسيرٌ) (2)

هيچ مصيبتى در زمين [به جسم و مال‌] و به جانهاى شما نرسد مگر آنكه پيش از آنكه آن را آفريده باشيم در كتابى ثبت است به يقين اين [امر] بر خداوند آسان است.

مقوله تاريخ به مظهرى از طبيعت مى‌ماند؛ چنانكه مظاهر طبيعى جهان با نواميس طبيعى، پديد مى‌آيد تاريخ هم در چهارچوب نظام دقيق و ثابت قابل تفسير است. هيچ يك از حوادث تاريخى بى‌علّت و تصادفى نيست، بلكه معلول عللى است كه به توسط آنها بايد به تبيين و تحليل آن پرداخت، بسان ديگر پديده‌هاى اجتماعى و اخلاقى كه تابع اصل «علّيّت» و مشمول نظام علّى و معلولى است. نهايت آنكه در پديده‌ها و حوادث انسانى و اختيارى، همواره يكى از اجزاء علّت تامّه، اراده خود انسان است، از اين رو در عين حال كه جهان شمولىِ اصلِ علّيّت پا برجاست نه مى‌توان پذيرفت كه پيش‌بينى قطعى آينده جامعه و تاريخ امكان‌پذير است و نه مى‌توان قبول كرد كه افراد بشر محكوم جبر اجتماعى يا تاريخى هستند. (3)

--------------------

(1)- جامعه و تاريخ از ديدگاه قرآن، ص 127 با اندكى تغيير و دخل و تصرف.

(2) - حديد (57)، آيۀ 22.

(3) - جامعه و تاريخ از ديدگاه قرآن، ص 158-159. با دخل و تصرف.