«ضَحّاك» بنِ قَيْس‌

«ضَحّاك» از فرماندهان نظامى معاويه بود. وى مدّتى رياست شُرْطه دمشق و زمانى نيز حكومت كوفه را برعهده داشت. «ضحّاك» به فرمان معاويه با سه هزار سرباز از سرزمين «ثَعْلَبِيَّه» [1] حركت كرد و تمام قبائل آن نواحى را كه از امام عليه السلام اطاعت مى‌كردند، غارت كرد. سپس به سوى كوفه پيش رفت در ناحيه «قُطْقُطانَه» [2] با «عَمْرِو بنِ عُمَيس» كه عازم حجّ بود برخورد. و كاروانش را غارت كرد. و آنان را از ادامه حركت باز داشت. [3]

اميرمؤمنان عليه السلام براى مقابله با وى «حُجْرِ بنِ عَدّى» را با چهار هزار سرباز بر سر راهش فرستاد. حُجر در «تَدْمُر» [4] با ضحّاك برخورد كرد. سپاه شام پس از تحمّل نوزده كشته با فرا رسيدن شب به سوى شام گريخت. [5]

بُسْرِ بنِ ارْطاة

«بُسْر» از قريش و يكى از خونخوارترين فرماندهان اعزامى معاويه به عراق و حجاز بود.

معاويه هنگام بدرقه به او سفارش كرد:

«پيش برو تا به مدينه برسى. مردم را پراكنده كن، و با هرك ه برخوردى او را بترسان. اموال كسانى را كه در اطاعت ما نيستند غارت كن.»

بُسر به همراه سه هزار نفر حركت كرد. به هر آبادى كه مى‌رسيد چارپايان مردم را ضبط مى‌كرد و در اختيار نيروهاى خود مى‌گذاشت. پس از رسيدن به مدينه به سخنرانى پرداخت و ضمن پرخاش و ناسزاگوئى فراوان به مسلمانان، آنان را با تهديد وادار به بيعت كرد. و پس از اينكه چندين خانه را آتش زد «ابُو هُرَيْرَه» را جانشين خود گذاشت و به‌

[1] -يكى از منازل محلّ‌ توقّف حُجّاج از راه كوفه بود كه بعد از شُقُوق و قبل از خُزَيْمَه قرار داشت. (معجم البلدان، ج2، ص78

[2] -محلّى بوده نزديك كوفه از سمت خشكى، سرزمين طَفّ‌ و زندان نُعْمانِ‌ بنِ‌ مُنْذَرْ در همين جا بوده است. (معجم‌البلدان،ج4، ص 374

(3-تاريخ طبرى، ج5، ص 135. ولى ثقفى در الغارات، ج2، ص 422، ذكر كرده: ضحّاك، عَمْرِوبْنِ‌ عُمَيْس و همراهانش را به قتل رسانيد.

[4] -شهر قديمى در سرزمين شام بوده و فاصله‌اش تا شهر حَلَبْ‌ پنج روز راه بوده است (معجم البلدان

[5] -تاريخ طبرى، ج5، ص 135 و الغارات، ج2، ص 425