در اين صورت بخدا قسم با آنان خواهم جنگيد و اگر شترها را سوار شده و اسبها را يدكى مى‌كشيدند آهنگ مكه دارند.»

على عليه السلام از دور مراقب دشمن بود و مى‌نگريست آنها شترها را سوار شده قصد بازگشت به ديار خويش را دارند. [1]

ارزيابى عوامل شكست مسلمين در احد

با نگرشى در ماجراى احد، انگيزه پيروزى سپاه اسلام در مرحله مقدماتى نبرد و شكستشان در مرحله بعدى به سادگى روشن خواهد شد. ليكن در اينجا از زبان وحى دلائل شكست مسلمين اختصاراً بيان مى‌گردد. اين عوامل عبارتند از:

1- عدم انضباط نظامى و عدم اطاعت از فرماندهى و ترك آن تنگه استراتژيك، عامل مهمى در شكست مسلمانان بود. قرآن مى‌فرمايد: «خداوند وعده پيروزى (بر دشمن در احد) را بشما راست گفت. در اين هنگام، دشمنان را به فرمان او بقتل مى‌رسانديد (و اين پيروزى ادامه داشت) تا اينكه سست شديد و در كار خود به نزاع پرداختيد. و بعد از آنكه آنچه را دوست مى‌داشتيد (از غلبه بر دشمن) به شما نشان داد نافرمانى كرديد.» [2]

2- ضعف ايمان و دنيا پرستى جمعى از مسلمانان تازه كار كه جمع آورى غنائم را بر تعقيب دشمن ترجيح دادند و اسلحه بر زمين گذاشتند و به جمع آورى غنيمت پرداختند. قرآن در ادامه آيه فوق مى‌فرمايد: «بعضى از شما خواهان دنيا بوديد و بعضى خواهان آخرت. سپس خداوند شما را از آنها منصرف ساخت (و پيروزى شما به شكست انجاميد) تا شما را آزمايش كند.» [3]

[1] . بحارالانوار، ج 20، ص 97. واقدى در مغازى، ج 1، ص 298 مى‌گويد: پيامبر (ص) سعد بن ابى وقاص را فرستاد

[2] . 2 - وَلَقَدْ صَدَقَكُمُ اللّهُ وَعْدَهُ إِذْ تَحُسُّونَهُم بِإِذْنِهِ حَتَّى إِذَا فَشِلْتُمْ وَتَنَازَعْتُمْ فِي الْأَمْرِ وَعَصَيْتُم مِن بَعْدِ مَا أَرَاكُم مَا تُحِبُّونَ (آل عمران، 153)

[3] . مِنْكُمْ مَنْ يُريدُ الدُّنْيا وَ مِنْكُمْ مَنْ يُريدُ الْآخِرَةَ ثُمَّ صَرَفَكُمْ عَنْهُمْ لِيَبْتَلِيكُم