رسول خدا (ص) براى حفظ روحيه مسلمانان تكبير گفت و فرمود: «بشارت باد بر شما اى مسلمانان كه پيروزى از آن شماست.» [1]

وضعيت اضطرارى‌

نهضت اسلام در مقطع حساسى قرا گرفته بود. از يك سو سپاه عظيم ده هزار نفرى دشمن با تمام امكانات تسليحاتى اش در بيرون شهر اردو زده بود و هر لحظه ممكن بود از خندق بگذرد و در شهر حمام خون راه بيندازد. و از سوئى يهوديان خائن بَن قُرَيْظَه با پيمان شكنى خود قصد داشتند از پشت به مسلمانان خنجر بزنند. خطر حمله يهود به شهر نسبت به زن و بچه‌هاى بى دفاع مسلمانان، بيشتر از خطر عبور ارتش كفار از خندق بود.

در اين هنگامه، منافقان با نيشخند و طعنه و كنايه، بر زخم مسلمانان نمك مى‌پاشيدند و مردم را به تسليم در برابر دشمن و فراز از شهر تشويق مى‌كردند و به بهانه بى دفاع بودن خانه هايشان قصد فرار و ترك مواضع دفاعى خويش را داشتند. قرآن در اين باره مى‌فرمايد: «هنگامى كه گروهى از ايشان (منافقان و سياه دلان) گفتند: اى مردم يثرب! اينك ديگر براى شما سرزمين يثرب جاى ماندن نيست. پس برگرديد، وعده‌اى از آنها از رسول خدا اجازه مى‌خواهند و مى‌گويند: خانه‌هاى ما باز و بى دفاع است. در صورتى كه آنان فكر و هدفى جز فرار ندارند.» [2]

اما مؤمنان به خدا و رسولش، كه عاشق شهادت بودند، نه تنها از اين طوفانها نلرزيدند بلكه استوارتر شدند. قرآن در مورد اينان مى‌فرمايد: «هنگامى كه مؤمنان سپاه انبوه احزاب را ديدند، گفتند: اين همان است كه خدا و رسولش وعده فرمود و اين

[1] . مغازى، ج 2، ص 459

[2] . وَإِذْ قَالَت طَّائِفَةٌ مِّنْهُمْ يَاأَهْلَ يَثْرِبَ لاَ مُقَامَ لَكُمْ فَ‌ارْجِعُوا وَيَسْتَأْذِنُ فَرِيقٌ مِّنْهُمُ النَّبِيَّ يَقُولُونَ إِنَّ بُيُوتَنَا عَوْرَةٌ وَمَا هِيَ بِعَوْرَةٍ إِن يُرِيدُونَ إِلَّا فِرَاراً «احزاب، آيه 13»