ماهيّت قيام‌

نهضت‌ها و پديده‌هاى اجتماعى نيز مانند پديده‌هاى طبيعى ماهيّت‌هاى مختلف دارند. نهضت امام حسين عليه السلام چه ماهيتى داشت؟ براى دستيابى به ماهيّت نهضت عاشورا نخست بايد به سراغ علّت يا علل فاعلى آن برويم و علل و موجباتى را كه منجر به پيدايش آن شده است بشناسيم.

با عنايت به آنچه در بحث قبل پيرامون علل و موجبات قيام امام حسين عليه السلام گفتيم در اينجا نتيجه مى‌گيريم كه:

1- قيام امام حسين عليه السلام يك قيام آگاهانه و برنامه‌ريزى شده بود نه انفجارى ناخواسته و ناآگاهانه از نوع آنچه كه تحليل‌گران مادى نسبت به پديده‌هاى اجتماعى معتقد و نسبت به حادثه عاشورا مى‌گويند: با روى كار آمدن حزب اموى، فشار بر مسلمانان بويژه پيروان اهل بيت عليهم السلام افزايش يافت و همچنان رو به فزونى بود، تا آن كه در دوران يزيد به اوج خود رسيد، چندان كه براى مخالفان و در رأس آنان حسين بن على عليه السلام غير قابل تحمل گشت. قيام آن حضرت در برابر جنايات يزيد، در حقيقت نمايشى از اين انفجار بود.

بررسى واقع‌بينانه و همه جانبه رخداد كربلا و توجه به علل و موجبات آن ومطالعه عميق سخنان رهبرى آن از آغاز امامت تا لحظه شهادت و نيز رفتار و موضع‌گيرى‌هاى آن گرامى در برابر سياست‌هاى سلطه‌جويانه و انحصارطلبانه معاويه و يزيد و همچنين برخورد آن حضرت با ياران خود، بيانگر اين است كه امام عليه السلام مبارزات خود با حزب اموى را از همان آغاز با برنامه‌اى منظم و هدفدار، سامان داد و مسلمانان را به اجراى آن فراخواند. متأسفانه بر اثر فضاى مسمومى كه معاويه ايجاد كرده بود و چهره منافقانه‌اى كه از خود ارائه مى‌داد، مسلمانان نتوانستند در درگيرى جبهه امامت با دستگاه خلافت، حق را از باطل تشخيص دهند و پشت سر امامشان به ستيز با معاويه برخيزند. و گرنه موضع امام حسين عليه السلام بسيار روشن بود. اين سخن امام عليه السلام به معاويه: