«انّى‌ وَاللَّهِ ما اعْرِفُ افْضَلَ مِنْ جِهادِكَ» [1] روشن‌ترين بيان در ترسيم خط مشى آن حضرت در برابر حزب اموى است.

معاويه نيز از اين استراتژى امام عليه السلام آگاهى كامل داشت؛ از اين رو سعى مى‌كرد خود را با آن حضرت درگير نكند و هواداران و عواملش را نيز بر اجراى اين سياست توصيه مى‌كرد. ولى يزيد در اين زمينه روشى خلاف روش پدر اتخاذ كرد و در آغاز حكومت خود همه راه‌ها- جز بيعت- را بر امام عليه السلام بست. و چون آن حضرت اهل بيعت نبود راهى جز مخالفت و قيام عليه زورگويى‌هاى يزيد نداشت، راهى كه زمينه‌ساز آن در اين مقطع از ناحيه جبهه مخالف، خود يزيد بود؛ ولى برنامه قيام برنامه‌اى نبود كه با روى كار آمدن يزيد، طراحى و سامان‌دهى شده باشد؛ بلكه از قبل طراحى شده بود، ليكن شرايط اجرا فراهم نبود كه با مرگ معاويه و روى كار آمدن يزيد و تغيير شرايط سياسى، اين مانع برطرف شد.

2- نهضت عاشورا با توجه به عوامل مختلفى كه در پيدايش آن نقش داشت، نهضتى چند ماهيتى است نه تك ماهيّتى. به موجب عامل نخست، نهضت امام حسين عليه السلام، ماهيّت دفاعى و عكس‌العملى دارد آن هم عكس‌العمل منفى در مقابل يك تقاضاى نامشروع.

به موجب عامل دوم نيز، ماهيّت نهضت يك ماهيّت دفاعى و عكس‌العملى است، منتهى عكس‌العمل مثبت در مقابل يك دعوت با ماهيّت تعاون با مسلمانانى كه از ستم حزب اموى به ستوه آمده و عليه آن موضع گرفته و از امام عليه السلام خواستند كه با پذيرش رهبرى، آنان را در اين جهاد مقدس يارى كند. وظيفه امام حسين عليه السلام برحسب اين عامل، اجابت دعوت است تا وقتى كه دعوت‌كنندگان ثابتند. وقتى آنها از موضع خود عقب نشستند، ديگر امام حسين عليه السلام وظيفه‌اى از اين زاويه ندارد.

به موجب عامل سوم، ماهيّت قيام امام حسين عليه السلام ماهيّت تهاجمى است نه دفاعى.

امام حسين عليه السلام به موجب اين عامل يك انقلابى مهاجم و معترض به وضع موجود بود نه صرفاً يك انسان متقى و مدافع كه به تقاضاى نامشروع يزيد پاسخ منفى داده و از حيثيّت‌

[1] فرازِی از نامه امام حسِین به معاوِیه که پِیش از اِین بدان اشاره کردِیم.