اين رويداد بى‌سابقه تكان سختى در اركان سياسى جامعه شيعى بلكه جهان اسلام وارد كرد و رعب شديدى بر همه دل‌ها افكند و در پى آن روحيّه يأس و بى‌تفاوتى نسبت به دين و اهداف و ارزش‌هاى متعالى آن، همه گام‌ها را از حركت و تلاش بازداشت.

عبيداللّه بن سليمان- يكى از وزراى برجسته حكومت عباسيان- مى‌گويد:

شهادت حسين بن على عليه السلام بزرگ‌ترين و شديدترين ضربه‌اى بود كه در اسلام بر مسلمانان وارد شد؛ زيرا مسلمانان پس از شهادت آن حضرت از هر موفقيّت و گشايشى كه بدان اميدوار بودند و عدالت و دادگرى كه انتظار آن را مى‌كشيدند، مأيوس شدند. [1]

نا اميدى مردم از موفقيّت اسلام ناب محمّدى صلى الله عليه و آله در برابر اسلام ابوسفيانى، آنان را از مكتب اهل بيت عليهم السلام كه در آن زمان در وجود مبارك امام سجاد عليه السلام متجلّى بود، منحرف كرده آن بزرگوار را در غربت و انزواى كامل قرار داده بود. از آن حضرت نقل شده است كه فرمود:

«ما بِمَكَّةَ وَالْمَدينَةَ عِشْرُونَ رَجُلًا يُحِبُّنا» [2]

در همه مكّه و مدينه بيست نفر كه دوستدار ما باشد نيست.

امام صادق عليه السلام نيز از اين دوران، به دوران ارتداد مردم ياد كرده مى‌فرمايد:

بعد از شهادت امام حسين عليه السلام مردم مرتدّ شدند و تنها سه نفر ماندند: ابو خالد كابلى، يحيى بن امّ طويل و جبير بن مطعم؛ سپس (به تدريج) مردم (به امام سجاد عليه السلام) پيوستند و جمعشان افزون گشت. [3]

نقش امام سجاد عليه السلام در بازسازى جامعه دينى‌

امام سجاد عليه السلام در دومين مرحله از انجام رسالت الهى خود در آن شرايط حساس و دشوار، با تدبيرى پخته و سنجيده در پرتو انديشه راهنما و تربيت عناصرى صالح به‌

[1] جهاد الامام السجّاد علِیه السلام، ص 82.

[2] بحار الانوار، ج 46، ص 143.

[3] رجال کشِی، ج 1، ص 338، ردِیف 194 و بحار الانوار، ج 46، ص 144.