خطبه بخوانند. [1]

بازتاب اقدام مأمون‌

قضيّه ولايتعهدى امام رضا عليه السلام در جامعه اسلامى آن روز، بازتاب‌هاى متفاوتى داشت. علويان و مردم مدينه از آن استقبال كرده، دست از مخالفت و شورش عليه حكومت برداشتند و تا زمانى كه آن حضرت زنده بود، قيامى از آنان سر نزد. [2] مردم كوفه از همان آغاز با مأمون بيعت نكردند و همچنان با وى مخالف بودند تا زمانى كه عباس بن موسى برادر امام رضا عليه السلام بدانجا رفت و مردم را به بيعت مأمون فراخواند. آنان- جز تعدادى اندك- از دعوت او سرپيچى كرده گفتند: اگر براى مأمون و پس از او براى برادرت دعوت مى‌كنى ما نيازمند دعوت تو نيستيم؛ ولى اگر مستقيم براى برادرت يا يكى ديگر از خاندانت يا براى خودت فرامى‌خوانى، دعوتت را پذيراييم. [3]

در بغداد مردم در ابتدا دو دسته شدند: جمعى به فرمان مأمون گردن نهادند؛ ولى گروهى ديگر از فرمان وى سر باز زدند و چون در ميان اين دسته تعدادى از رجال دولتى وجود داشت بر موافقان چيره گشتند. آنان با «ابن شَكْله» يكى از سرسخت‌ترين دشمنان حضرت على عليه السلام بيعت كردند. [4]

سياست‌ها و تدابير امام رضا عليه السلام‌

حضرت رضا عليه السلام همزمان با اجراى توطئه‌هاى مأمون نسبت به خود، براى خنثى كردن آن‌ها دست به كار شد و سياست‌ها و تدابير سنجيده و حساب شده‌اى در پيش گرفت. اين تدابير از زمان دعوت مأمون از آن حضرت براى حركت به سوى خراسان آغاز گشت و تا لحظه شهادت آن بزرگوار ادامه داشت. اينك نمودارهاى برجسته سياست امام عليه السلام در برابر طرح مأمون:

[1] بحار الانوار، ج 49، ص 134 و مسند الامام الرضا علِیه السلام، ج 1، ص 74.

[2] الحِیاة السِیاسِیّة للامام الرضا علِیه السلام، ص 226.

[3] همان، ص 188.

[4] همان، ص 384.