برغم آنكه مأمون تمامى تدابير لازم را براى محدوديت امام در طول سفر اتخاذ كرده و حتى مسير آن حضرت را مشخص كرده بود، امام در هر فرصتى با دوستان و ارادتمندان خويش تماس مى‌گرفت و با گفتار و كردار، امامت خويش را تداوم رسالت پيامبر صلى الله عليه و آله قلمداد و مشروعيّت خلافت را از ديگران سلب مى‌كرد.

نقطه عطف اين ارتباط جريان گفتگوى امام رضا عليه السلام با مردم نيشابور است. دهها هزار تن از دوستداران علم و حديث و شيفته اهل بيت عليهم السلام در مسير موكب امام عليه السلام اجتماع كرده و از آن حضرت تقاضاى رهنمود كردند.

امام عليه السلام در اين جمع بى‌نظير به موعظه و يادآورى مسائل اخلاقى و حتى مسائل فرعى همچون نماز، روزه و ... نپرداخت؛ بلكه اساسى‌ترين مسأله اعتقادى يعنى توحيد را مطرح كرد و چنگ زدن به ريسمان «لا اله الّا اللّه» را تنها راه ايمنى از عذاب الهى دانست.

نكته در خور توجّه، كيفيّت نقل سلسله سند حديث است. حضرت در نقل حديث شيوه خاصى به كار برد؛ اسامى پدران بزرگوارش را تا رسول خدا صلى الله عليه و آله به عنوان سلسله اسناد روايت ذكر كرد. از آن حضرت هم پيش‌تر رفت و سلسله سند را به خداوند منتهى ساخت.

اين كيفيّت نقل بيانگر اين است كه تنها اين سلسله به هم پيوسته است كه حق ولايت و حكومت بر مردم را دارد و نيز تنها بسترى است كه انسان‌ها را به دژ ايمن توحيد رهنمون مى‌سازد.

اين پيوستگى و ارتباط زنجيره‌اى در بيان نهايى امام عليه السلام مورد تأكيد قرار گرفته است.

امام عليه السلام براى آن كه جايگاه ولايت را در نظام توحيد نشان دهد پيام پايانى خويش را چنين ابلاغ كرد: پس از آن كه موكب حضرت حركت كرد، سر از كجاوه بيرون آورد و خطاب به بدرقه كنندگان كه محو جمالش شده بودند فرمود: «بِشُرُوطِها وَ انَا مِنْ شُرُوطِها»، با شرايط آن و من از شرايط آنم.

اين فراز از سخن امام عليه السلام در برگيرنده چند نكته مهم است:

الف- توحيد براى كسى دژ ايمن است كه به تمامى شرايط آن- از جمله شناخت مقام امام معصوم و پيروى از دستورها و برنامه‌هاى وى- دل بسته و به همه مقرراتش پايبند باشد.