زمينه‌هاى اوّليه اين رسالت توسط امامان پيشين فراهم شده بود. آنچه امام عسكرى عليه السلام انجام داد دو موضوع بود:

اعلام نزديك بودن زمان غيبت آخرين جانشين پيامبر صلى الله عليه و آله و اينكه آن فرد، فرزند او حضرت مهدى (عج) است. امام در مجلسى كه بيش از چهل نفر از شيعيان حضور داشتند پس از معرفى جانشين خود فرمود:

پس از امروز او را نخواهيد ديد تا آن كه زمان درازى بر آن بگذرد؛ بنابراين آنچه عثمان مى‌گويد بپذيريد كه او جانشين و وكيل پيشواى شما است. [1]

انجام پاره‌اى تمرين‌هاى مرتبط با موضوع غيبت به منظور تكميل اقدامات انجام شده توسط امامان پيشين در اين ارتباط. پوشيده داشتن خود از مردم- بجز موارد ضرورى- و محدود كردن ديدارهاى عمومى خويش به روزهايى كه با خليفه قرار ملاقات داشت، [2] و نيز پياده كردن نظام وكلا براى ارتباط با پيروان خود و ارجاع شيعيان به آنان، از جمله اين تمرين‌ها بود.

امام مى‌دانست كه در آينده نزديك، غيبت صغرى فرا مى‌رسد و ارتباط فرزند بزرگوارش با شيعيان تنها از طريق نوّاب خاص خواهد بود و در حقيقت با اتخاذ اين روش، راه پيروان خود را براى پيمودن آن مرحله حساس و دشوار هموار ساخت.

شهادت‌

پيشواى يازدهم پس از حدود 28 سال بندگى خدا و شش سال تلاش و مبارزه در مسند امامت، سرانجام در اوايل ماه ربيع‌الاوّل، سال 260 در بستر بيمارى افتاد و در روز جمعه هشتم همان ماه به ديدار پروردگارش شتافت. [3]

عبيداللّه بن خاقان، از سران حكومت، به‌محض آگاهى از بيمارى امام توسط جعفر، برادر آن حضرت، نزد معتمد رفت و در حالى كه پنج تن از جاسوسان همراه او بودند، بسرعت‌

[1] الغِیبة، ص 217.

[2] ر.ک. اثبات الوصِیّة، ص 231.

[3] ارشاد، ص 345.