نايبان حضرت مهدى (عج) در غيبت كبرى‌

امام در دوران غيبت كبرى نيز نمايندگانى در ميان امّت دارد. تفاوتى كه از اين جهت بين دو دوران وجود دارد در خاص و عام بودن نمايندگان و چگونگى ارتباط آنان با حضرت است. امام در دوران غيبت كبرى فرد خاصى را به عنوان نايب خود تعيين نكرد؛ بلكه معيارهايى ارائه داد و از امّت خواست در مشكلات دينى و مسائل جارى خود به افراد واجد آن ملاك‌ها و شرايط رجوع كنند.

حضرت ضمن پاسخ به سؤالات اسحاق بن يعقوب توسط دومين سفير خود، درباره حوادث و مسائل جارى فرمود:

«امَّا الْحَوادِثُ الْواقِعَةُ فَارْجِعُوا فيها الى‌ رُواةِ حَديثِنا فَانَّهُمْ حُجَّتى‌ عَلَيْكُمْ وَ انَا حُجَّةُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ.» [1]

اما درباره حوادث و پيشامدهاى جارى، به راويان حديث ما رجوع كنيد. زيرا آنان حجّت من بر شما هستند و من حجت خدا بر ايشان هستم.

امام در اين توقيع شريف، راويان حديث را كه مصداق آن فقها و مجتهدان هستند، به‌عنوان حجت خود بر مردم معرفى كرد و بدين سان اركان و جايگاه فقاهت و مرجعيّت را در دوران غيبت كبرى استوار ساخت و ولايت و سرپرستى آنان را با ولايت خود گره زد.

پيش از آن نيز امام عسكرى عليه السلام به نقل از امام صادق عليه السلام براى فقهايى كه عنوان نيابت حضرت مهدى (عج) را دارند و مردم مى‌بايد بدانان رجوع كنند، معيارهايى بيان كرده است:

آن كس از فقيهان كه از نفسش مراقبت و از دينش محافظت كند، و مخالف هوا و هوس، و مطيع مولايش باشد، بر مردم لازم است كه از وى پيروى كنند. [2]

[1] کمال الدِین و تمام النعمة، ج 2، ص 484.

[2] وَاَمّا مَنْ کانَ مِنَ الفُقَهاءِ صَائِنا لِنَفْسِهِ، حافِظاً لِدِینِهِ، مُخالِفاً عَلِی هَواهُ، مُطِیعاً لِاَمرِ مَولاهُ فَلِلْعَوامِ اَنْ ِیُقَلِّدُوهُ. (وسائل الشِیعه، ج 18، ص 95).