شديدى بين دو سپاه، اين غائله با شكست سخت ناكثان از سپاه امام پايان گرفت. طلحه و زبير همراه عده زيادى كشته شدند و بقيّه به شام گريختند. عايشه نيز تحت الحفظ به مدينه بازگردانده شد.

امام عليه السلام پس از پايان غائله جمل مدتى در بصره ماند؛ سپس عازم كوفه شد و در آنجا مستقر گشت. علت اصلى اين تصميم آن بود كه حجاز ظرفيّت رويارويى با عراق يا شام را نداشت هم از نظر سوق‌الجيشى و هم از نظر نيروى انسانى رزمنده. مناسب‌ترين جا براى اين منظور كوفه بود.

2- ستمگران‌

يكى از اهداف مهمّ امام عليه السلام از پذيرش حكومت در بعد اجتماعى مبارزه با فساد اجتماعى و تحكيم پايه‌هاى حق و عدالت بود. بركنارى عمّال عثمان از جمله معاويه از سمت كارگزارى در راستاى همين هدف صورت گرفت، و در اين باره سخنان و توصيه‌هاى هيچ كس حتى ابن عباس- مبنى بر ابقاى موقت معاويه در سمت خود- در تغيير موضع آن حضرت تأثير نكرد.

امام «جرير بن عبداللّه» را همراه نامه‌اى نزد معاويه فرستاد و ضمن درخواست بيعت و تأكيد بر مشروعيّت و مقبوليّت عمومى بيعت خويش نزد مهاجر و انصار و الزام‌آورى آن براى غايبان از جمله وى و مردم شام، جريان پيمان‌شكنى و فرجام كار طلحه و زبير را يادآور شد و در پايان هشدار داد چنانچه تو نيز خود را دچار بلا سازى و به سركشى ادامه دهى، با تو نيز پيكار مى‌كنم. تو در شمار طلقا هستى همانان كه نه شايستگى خلافت دارند و نه صلاحيّت شركت در شورا. [1]

اين سياست روشن و موضع قاطع امام عليه السلام در برابر پيشواى ستمگران، وى را بر آن داشت تا دومين جبهه مخالفت را تحت عنوان «قاسطين» عليه حكومت علوى بگشايد.

معاويه به جاى حق پذيرى و ورود در آنچه عموم مسلمانان مكه، مدينه، بصره، كوفه، حجاز، يمن مصر، عروض و عمان، بحرين و يمامه [2] وارد شده بودند، يعنى بيعت امير مؤمنان عليه السلام، با

[1] وقعه صفِین، ص 29.

[2] وقعة الصفِین، ص 28.