امام عليه السلام پس از آن كه «مغيرة بن نوفل» را به سمت فرماندارى كوفه گماشت و به وى دستور داد تا مردم را بسيج كرده به اردوگاه اعزام كند، خود همراه نيروها به «نخيله» رفت [1] و ده روز در آنجا ماند. در اين مدت تنها چهار هزار نفر گرد آمدند. امام عليه السلام به كوفه بازگشت تا باقى مانده نيروها را بسيج كند. در خطبه‌اى كه بدين منظور ايراد كرده آمده است:

شگفتا از گروهى كه نه شرم دارند نه دين. اگر من حكومت را به معاويه واگذار كنم، به خدا سوگند، هيچگاه با وجود بنى‌اميّه، روى رستگارى را نخواهيد ديد .... [2]

تعداد كسانى كه پس از اين سخنرانى به امام عليه السلام پيوستند به‌طور دقيق معلوم نيست.

آنچه مشخص است رقم دوازده هزار نفرى لشكر پيشگام امام حسن عليه السلام به فرماندهى «عبيداللّه بن عباس» است. [3] به‌نظر مى‌رسد اينان بازماندگان همان چهل هزار نيروى فراهم آمده توسط امير مؤمنان عليه السلام پس از شكست مذاكرات حكمين براى حمله به شام بود كه دعوت امام حسن عليه السلام را پاسخ گفتند و بقيه سرپيچى كردند.

از برخى منابع ديگر برمى‌آيد كه علاوه بر دوازده هزار نفر مقدمه لشكر، كوفه چهار هزار سرباز ديگر روانه جنگ كرده است. [4] اگر بر اين تعداد، نيروهاى پراكنده‌اى را كه در ظرف اقامت سه روزه امام عليه السلام در دير عبدالرحمان به وى پيوسته‌اند، بيفزاييم، سپاه امام بالغ بر بيست هزار نفر مى‌شود. [5]

روحيّه سپاه‌

نيروى نظامى، ستون خيمه حكومت، پاسدار حريم دولت و ملّت از تجاوز بيگانه و حافظ امنيّت و استقلال كشور است. انجام اين رسالت در صورتى امكان‌پذير است كه به‌ نظام حاكم و رهبرى آن، ايمان و اعتقاد راسخ داشته باشد و با جدّيت و خلوص در ايفاى رسالتش بكوشد.

[1] همان، ص 40.

[2] بحار الانوار، ج 44، ص 44.

[3] ر.ک: مقاتل الطالبِین، ص 40 و شرح نهج البلاغه، ابن ابِی الحدِید، ج 16، ص 40.

[4] الخراِیج و الجراِیح، 238 به نقل صلح الحسن، ص 114.

[5] ر.ک: صلح الحسن، صص 114 و 123.