اجرايى دخالت ندهد، مگر آنجا كه وى را به انجام كارى مأمور يا طلب مشورت مى‌كردند.

وى در طول دوران زندگيش، چه در دورانى كه در نيشابور- مركز علمى و پژوهشى آن زمان- براى تحصيل حضور داشت و چه در زمانى كه به ناچار در قلاع اسماعيليه براى در امان ماندن از شرّ مغولان به سر مى‌برد. وقت خود را صَرف تحصيل علم و اشاعه و رواج مذهب تشيع و تحكيم پايه‌هاى آن و حفظ عالمان و رواج علم و شاخه‌هاى آن نمود. وى در دوره سوم زندگى خويش يعنى دورانى كه با مغولها به سر مى‌برد منشأ خدمات علمى بسيار و تأليفات علمى و عقيدتى شد. براى نمونه، هولاكو پس از فتح بغداد وى را مأمور تأسيس رصدخانه‌اى در مراغه كرد. خواجه از علاقه‌اى كه هولاكو به زيج و رصدخانه داشت استفاده نمود و به بهانه تأسيس رصدخانه، به تأسيس كتابخانه بزرگى پرداخت و با گردآورى كتابهاى نفيس قديم و جديد كه قسمت مهمى از آنها از كتابخانه‌هاى بغداد و شام و ديگر مناطقى كه مورد هجوم مغولها قرار گرفته بود، فراهم شد، تعداد آنها را به چهارصد هزار جلد رسانيد. [1] كه اين كار بسيار عظيمى در آن زمان بود.

از جمله كارهاى خواجه، حفظ جان عالمان و انديشمندانى بود كه گاهى گرفتار خشم مغولها مى‌شدند، خواجه با تدبير جان آنها را از خطر حفظ مى‌كرد كه مى‌توان حفظ جان عزالدين (ابن ابى الحديد) و برادرش موفق الدين، علاء الدين جوينى و ابن فوطى را مديون تدابير خواجه نصير دانست. [2]

از ديگر خدمات خواجه به تشيع، فعاليتهاى علمى و عقيدتى وى است. در اين دوران كتابهايى نظير تجريد الاعتقاد، قواعد العقايد و فصول العقايد و رساله‌اى در امامت تأليف شد كه موجب تقويت و استحكام خاص كلام شيعه گرديد. [3]

بنابراين خواجه طوسى به جاى درگير شدن با مقام و برخوردارى از نعمت‌هاى دنيوى، وقت خود را در آن دوران سخت صرف گرد آوردن انديشمندان در كنار كتابخانه عظيم مراغه و

[1] . ر. ك: محمد بن شاكر بن احمد، الكتبى، فوات الوفيات، ج 2، ص 307-312؛ ر. ك: انديشه‌هاى سياسى خواجه نصير الدين، ص 19-28

[2] . ر. ك: تاريخ تشيع در ايران، ج 2، ص 620-621

[3] . انديشه‌هاى سياسى خواجه نصير الدين، ص 28