فقهاى شيعه در گذشته از ولايت فقيه و حكومت اسلامى سخن به ميان آورده بودند، ولى طرح جامع آن در اوج خفقان رژيم طاغوت و استبداد پهلوى از سوى امام خمينى (ره) ارائه گرديد. و عملًا با جديت تمام و پشتوانه مردمى بدون تزلزل و لحظه‌اى درنگ و سازش اين آرمان شيعه را به پيش برد تا تحقق بخشيد.

4. نقش امام خمينى در تحقق حكومت اسلامى‌

علل و عوامل چندى در تحقق حكومت اسلامى دخيل بوده كه مهم‌ترينِ آنها، رهبرى آن به دست مرجع تقليد و نايب امام زمان بوده است؛ رهبرى كه مردم عمل به حكم او را وظيفه شرعى خود مى‌دانستند و براى اجراى آن از جان، مال و فرزند دريغ نمى‌ورزيدند.

رژيم طاغوت همواره از مرجعيت شيعه وحشت داشت و آن را مانع از اجراى بسيارى از اهداف خود مى‌دانست. پس از فوت آيت الله بروجردى در فروردين 1340 فرصت را مناسب پنداشت تا به اجراى برنامه‌هاى خود بپردازد. از اين رو درصدد برآمد مركزيت روحانيت را در داخل كشور كم‌رنگ نمايد تا در آينده براى او ايجاد خطر ننمايد و يا مانع بالقوه‌اى در برابر حكومت نباشد. به همين جهت پس از آيت الله بروجردى كوشيد كه مرجعيت در خارج از كشور باشد. از تلگراف تسليت شاه به نجف به مناسبت درگذشت آيةالله بروجردى، اين معنى به دست مى‌آيد.

رژيم وابسته كه كار روحانيت در ايران را پايان يافته تلقى مى‌كرد، دست به اقداماتى براى از رسميت انداختن اسلام در كشور زد، تا بدين وسيله مانع اصلى در راهِ حضور استكبار و استعمار در كشور را از سر راه بردارد.

رژيم طاغوت تا آن زمان نمى‌توانست به طور علنى اين كار را انجام دهد، امّا در اين برهه جديد، اسدالله علم، نخست‌وزير فراماسونر شاه، لايحه‌اى را در هيأت دولت به تصويب رسانيد كه لايحه انتخابات انجمنهاى ايالتى (استانى) و ولايتى (شهرستانى) را كه در مشروطه بود، تغيير مى‌داد. در اين تغيير، دولت علم، قيد «اسلام» را از شرايط انتخاب نمايندگان حذف كرد و به جاى سوگند به قرآن، سوگند به «كتاب آسمانى» نهاد و به زنها هم حق رأى و حق انتخاب شدن داد كه در قانون مشروطه زنها حق رأى و انتخاب شدن را نداشتند.