كسى را بر ديگرى حقى باشد كه ديگرى را بر او حقى نباشد، چنين حقى مختص خداوند سبحان است و آفريده‌ها را چنين حقى نيست. [1]

حضرت على در قسمتى از خطبه مفصل صفين پيرامون حقوق متقابل امام و امت و ثمرات رعايت آن مى‌فرمايد: «و بزرگ‌ترين حقها كه خداوند سبحان واجب گردانيده، حق والى بر رعيت و حق رعيت بر زمامدار و والى است. اين حكم را خداوند سبحان براى هر يك از زمامدار و رعيت بر ديگرى واجب فرموده است و آن را سبب نظم و آرامش براى دوستدارى ايشان يكديگر را و ارجمندى براى دينشان قرار داده است. پس حال رعيت نيكو نمى‌شود مگر به خوش‌رفتارى حكمفرمايان، و حال حكمفرمايان نيكو نمى‌گردد، جز به ايستادگى رعيت در انجام دستور ايشان.

پس هرگاه رعيت حق والى و والى حق رعيت را ادا نمود، حق در ميانشان ارزشمند و برنامه‌هاى دينشان برقرار و روشهاى عدل و درستكارى برپا و سنتها- احكام- در جايگاه خود جريان پيدا مى‌كند و بر اثر آن روزگار اصلاح مى‌شود و به دوام و پايندگى دولت و حكومت اميد مى‌رود و طمعهاى دشمنان از ميان مى‌رود (اجانب را برايشان تسلطى نخواهد بود». [2]

حضرت على در جاى جاى نهج البلاغه [3] به خصوص در عهدنامه مالك اشتر [4] ملاكها و معيارهاى حقوق متقابل حاكم اسلامى و مردم را تبيين نموده است كه اين خود بيانگر مبانى انديشه سياسى تشيع است.

پرسش‌

1. واژه شيعه در قرآن و روايات به چه معانى به كار رفته است؟

2. شيعه در اصطلاح به چه كسانى گفته مى‌شود؟

3. به چه دليل ولايت و امامت تداوم نبوّت است؟

4. معناى عصمت چيست؟ و به چه دليل بايد امام معصوم باشد؟

5. درباره اصول و مبانى انديشه سياسى شيعه به اختصار توضيح دهيد؟

[1] . نهج البلاغه، خطبه 207، ص 681

[2] . نهج البلاغه، خطبه 207، ص 683

[3] . ر. ك: همان، نامه 26، ص 885، نامه 27، ص 888؛ نامه 38، ص 952؛ نامه 46، ص 976؛ نامه 50، ص 983

[4] . ر. ك: نامه 53، ص 988-1036