مذهب‌هاى مختلف در احكام و عقايد به وجود آمد؛ به عنوان مثال، بخارى صحيح خود را كه احاديثش با احتساب تكرارها به چهار هزار نمى‌رسد از بين ششصد هزار حديث انتخاب كرد و ابو داود سنن خود را كه حاوى 4800 حديث است از بين پانصد هزار حديث برگزيد. يعنى به اعتقاد آنان بقيه احاديث صحيح و قابل استناد به پيامبر نبود. [1]

ج- نقش عالمان به ظاهر مسلمانِ يهود و نصارا: بعضى از عالمان يهود و نصارا به ظاهر اسلام آورده و خود را در جامعه اسلامى وارد كردند. آنان به نقل اعتقادات خود با استفاده از كتب آسمانىِ تحريف شده پيشين پرداختند و از آنجا كه با توجه به كنار زدن اهل بيت در جامعه خلاء علمى وجود داشت، از جانب مسلمانان پذيرفته شدند و چون براى رسيدن به مقاصد خود حاضر بودند با حاكمان كنار بيايند، مورد پشتيبانى حكومتها واقع شدند و بازارشان رواج گرفت و توانستند بسيارى از عقايد انحرافى خويش را به مسلمانان القا كنند. ريشه بسيارى از عقايد باطل مانند اعتقاد به جسم داشتن خدا، اعتقاد به جبر و ... را در همين نقلها بايد جست.

ابن خلدون مى‌نويسد: «عربها اهل كتاب و علم نبودند. آنان بيابان گردانى امّى بودند كه اسلام آورده بودند، بدين جهت هرگاه مى‌خواستند پيرامون اسباب خلقت، چگونگى خلقت جهان، اسرار وجود و ... مطلبى بدانند، دست نياز به عالمان اهل كتاب همچون كعب الاحبار، وهب بن منبّه، عبدالله بن سلّام و غير آن دراز مى‌كردند و آنان هم كه يا يهودى بودند و يا نصرانى، با استفاده از كتب تحريف شده تورات و انجيل جواب مى‌دادند و به همين منوال كتب تفسير و حديث پر از اسرائيليات شد.» [2]

تعدادى از اين روايات كه منشاء عقايد انحرافى همچون عقيده به جسمانيت خدا، گرديد به عنوان نمونه ذكر مى‌گردد:

كعب الاحبار يهودى مى‌گويد:

«خداى تعالى به زمين نگاه كرد و فرمود: من مى‌خواهم بر تو قدم بگذارم. در پى كلام حق‌

[1] - بحوث فى الملل و النحل، ج 1، ص 75، به نقل از الغدير، ج 5، ص 292-293

[2] - مقدمۀ ابن خلدون، ص 439. البته اين طبيعى است، وقتى آنان خود را از محضر اهل بيت محروم كردند، چاره‌اى جز پناه بردن به امثال كعب الاحبار نداشتند