دخيل نمى‌دانستند. مطابق اين عقيده هر كس اسلام را تصديق مى‌كرد و يا به شهادتين اقرار مى‌كرد، مؤمن شمرده مى‌شد و ارتكاب گناهان سبب خارج شدن او از دايره ايمان نمى‌گرديد.

امام صادق عليه السلام در كلامى قدريه و حروريّه را يك بار و مرجئه را دوبار لعن كرد و در جواب سؤال از علت دو بار لعن كردن مرجئه فرمود:

«انَّ هؤُلاءِ زَعَمُوا انَّ الِّذينَ قَتَلُونا مُؤْمِنينَ فَثِيابُهُمْ مُلْطَخَّةٌ بِدِمائِنا الى يِوْمِ الْقِيامَةِ» [1]

اينان گمان مى‌كنند كسانى كه ما را كشتند، مؤمنند و به همين جهت لباسهاى آنان تا قيامت به خون ما آميخته است.

معتزله‌

از ديگر گروههاى فكرى زمان امام باقر عليه السلام، معتزله را مى‌توان نام برد.

منشاء پيدايش اين گروه را نيز بايد همان اعتقاد خوارج دانست. گفتيم كه مرتكب كبيره از ديدگاه خوارج كافر واز ديدگاه مرجئه مؤمن شمرده مى‌شد و »واصل بن عطا» (متوفاى 131 هجرى) كه بنيانگذار معتزله بود، قائل شد كه مرتكب كبيره مؤمن نيست بلكه در مرتبه بين ايمان و كفر است. از آنجا كه اولين بار واصل اين رأى را درجواب پرسشگرى در جلسه درس استادش حسن بصرى، ابراز داشت و بعد از مجلس درس كنار گرفت و به تقريرِ بحث مورد نظرش پرداخت و حسن بصرى گفت: واصل از ما كناره گرفت، (اعتزل عنّا واصل) از آن پس به معتزله معروف شدند. [2]

قواعد چهارگانه: مكتب اعتزال در زمان مؤسس آن بر چهار پايه استوار گرديد كه عبارتند از:

[1] - بحار الانوار، ج 100، ص 94

[2] - بحوث فى الملل و النحل، ج 1، ص 118